Püskürük (Volkanik) Kayaçlar Nedir?
Püskürük (Volkanik) kayaçlar, volkanik faaliyetler sonucu oluşan kayaçlardır. Volkanik faaliyetler, yeryüzündeki kara parçalarının oluşumunda önemli bir role sahiptir. Bu faaliyetler sonucu magmanın yeryüzüne çıkmasıyla oluşan volkanik kayaçlar, yeryüzündeki en geniş kayaç türlerinden biridir. Volkanik kayaçlar, sıvı haldeki magma ya da lavın yeryüzüne çıkması ve soğuması sonucu oluşur. Lav, volkanın püskürmesi sonucu yeryüzüne çıktığında soğur ve sertleşerek volkanik kayaçları oluşturur. Püskürük kayaçların oluştuğu yerler genellikle volkanik aktivitenin yoğun olduğu bölgelerdir.
Magmanın yeryüzünde ya da yeryüzüne yakın yerlerde soğumasıyla oluşan taşlardır.Katılaşım taşları adı da verilen püskürük taşlar magmanın soğuduğu yere göre iki gruba ayrılır.
– Dış Püskürük Taşlar
– İç Püskürük Taşlar
Dış Püskürük Taşlar
Magmanın yeryüzüne çıkıp, yeryüzünde soğumasıyla oluşan taşlardır. Soğumaları kısa sürede gerçekleştiği için Küçük kristalli olurlar. Dış püskürük taşların en tanınmış örnekleri bazalt, andezit, obsidyen ve volkanik tüftür.
Bazalt : Koyu gri ve siyah renklerde olan dış püskürük bir taştır. Mineralleri ince taneli olduğu için ancak mikroskopla görülebilir. Bazalt demir içerir. Bu nedenle ağır bir taştır.
Andezit : Eflatun, mor, pembemsi renkli dış püskürük bir taştır. Ankara taşı da denir. Dağıldığında killi topraklar oluşur.
Obsidiyen (Volkan Camı) : Siyah, kahverengi, yeşil renkli ve parlak dış püskürük bir taştır. Magmanın yer yüzüne çıktığında aniden soğuması ile oluşur. Bu nedenle camsı görünüme sahiptir.
Volkanik Tüf : Volkanlardan çıkan kül ve irili ufaklı parçaların üst üste yığılarak yapışması ile oluşan taşlara volkan tüfü denir.
İç Püskürük Taşlar
Magmanın yeryüzünün derinliklerinde soğuyup, katılaşmasıyla oluşan taşlardır. Soğuma yavaş olduğundan iç püskürükler iri kristalli olurlar. İç püskürük taşların en tanınmış örnekleri granit, siyenit ve diyorittir.
Granit : İç püskürük bir taştır. Kuvars, mika ve feldspat mineralleri içerir. Taneli olması nedeniyle mineralleri kolayca görülür. Çatlağı çok olan granit kolayca dağılır, oluşan kuma arena denir.
Siyenit : Yeşilimsi, pembemsi renkli iç püskürük bir taştır. Adını Mısır’daki Syene (Asuvan) kentinden almıştır. Siyenit dağılınca kil oluşur.
Diyorit : Birbirinden gözle kolayca ayrılabilen açık ve koyu renkli minerallerden oluşan iç püskürük bir taştır. İri taneli olanları, ince tanelilere göre daha kolay dağılır.
Püskürük (Volkanik) Kayaçlar Hangi Özelliğe Sahiptir?
Püskürük kayaçlar, içerdikleri minerallere ve soğuma hızlarına göre farklı özellikler gösterir. Örneğin, bazalt kayaçları, hızlı soğuma sonucu oluşur ve yoğunluğu düşüktür. Andezit kayaçları ise, daha yavaş soğur ve daha yoğun bir yapısı vardır. Püskürük kayaçların çoğu kristalize yapılıdır, yani içlerinde kristaller barındırır. Bu kristaller, magmanın soğuması sırasında oluşur ve püskürük kayaçların dayanıklı bir yapıya sahip olmasını sağlar.
Püskürük kayaçlar, içerdikleri minerallerin oranına göre farklı renklerde olabilirler. Örneğin, bazalt kayaçları genellikle koyu renklidir, andezit kayaçları ise daha açık renklerde olabilir. Püskürük kayaçların bir diğer özelliği, hafif olmalarıdır. Bu nedenle, inşaat malzemesi olarak kullanılabilmektedirler. Ayrıca, bazı püskürük kayaçlarında bulunan pirit gibi mineraller, madencilikte de kullanılabilmektedir.
Püskürük (Volkanik) Kayaçlar Kullanım Alanları Nelerdir?
Püskürük kayaçlar, birçok farklı alanda kullanılabilmektedir. Örneğin, inşaat malzemesi olarak kullanıldığında, dayanıklı ve hafif yapısı sayesinde birçok yapıda kullanılabilir. Bazalt kayaçları, özellikle yol yapımında kullanılmaktadır. Yüksek sıcaklıklara dayanıklı olan bazalt kayaçları, asfaltın üstüne serilerek dayanıklı bir yol yüzeyi oluşturulabilir.
Püskürük kayaçların bir diğer kullanım alanı, dekorasyon malzemesi olarak kullanılmasıdır. Özellikle andezit kayaçları, farklı renklerde ve desenlerde olabilirler. Bu nedenle, evlerde ve işyerlerinde dekoratif amaçlı olarak kullanılmaktadırlar.
Püskürük kayaçlar, madencilik sektöründe de kullanılmaktadırlar. Bazı püskürük kayaçlarda bulunan pirit gibi mineraller, madenlerde çıkarılmakta ve endüstriyel amaçlar için kullanılmaktadır. Ayrıca, püskürük kayaçlar volkanik camın üretiminde de kullanılmaktadır. Volkanik cam, püskürük kayaçların yüksek sıcaklıklarda eritilmesi sonucu oluşur ve termal ve mekanik dayanıklılığı yüksek bir malzemedir. Bu nedenle, volkanik camın endüstriyel kullanım alanları oldukça geniştir.
Sonuç olarak, püskürük (volkanik) kayaçlar volkanik faaliyetler sonucu oluşan dayanıklı ve hafif yapılı kayaçlardır. Yol yapımı, inşaat malzemeleri, dekorasyon, madencilik ve volkanik cam üretimi gibi birçok alanda kullanılabilmektedirler.