Magmatik Petrografi

Daha önce açıklandığı gibi, magmatik kayaçlar, kimyalarına veya mineral bileşimlerine göre felsik, orta, mafik ve ultramafik olmak üzere dört kategoriye ayrılır. Şekil 1‘deki diyagram, magmatik kayaçları mineral bileşimlerine göre sınıflandırmaya yardımcı olmak için kullanılabilir.   Bu diyagramda dikkat edilmesi gereken önemli bir özellik, sol alttaki ferromagnezyen olmayan silikatları (K-feldispat, kuvars ve plajiyoklaz feldispat) sağ üstteki ferromagnezyen silikatlardan (biyotit, amfibol, piroksen …

Çeşitli magmaların meydana gelmesinde fraksiyonel kristallenme, farklılaşma, magma karışımı, özümleme ve asimilasyon + fraksiyonel kristallenme gibi magmatik olaylar zinciri başlıca rolü oynarlar. Farklı fizikokimyasal yollardan gerçekleşen bu magmatik prosesler, aslında doğada çoğu zaman birlikte cereyan ederler.   Fraksiyonel kristallenme Magmanın kristallenme yoluyla farklılaşma prosesidir. Üç tür fraksiyonel kristallenme vardır.   Denge kristallenmesi: Kristallenme esnasında tüm fazlar ve ergiyik arasında tam …

Magma oluştuğundaki bileşimi, minerallerin kristallenmesi ve yerçekimsel oturması ile fiziksel ayrımını kapsayan kristal çökmesi ile değişir. Bowen tepkime serisinin süreksiz kolunda ilk oluşan ferromagnezyen silikatı olan olivin geriye kalan magmanınkinden daha büyük bir yoğunluğa sahiptir ve bu yüzden ergiyikte çökme eğilimindedir. Bu nedenle geriye kalan ergiyik, demir ve magnezyumu içeren mineraller kristallendiğinde, bu elementler ortadan kalktığından, silis, sodyum ve potasyum …

Yerin sıcaklığının derinlikle artması magmanın oluşumuyla ilgili yapabildiğimiz tek temel gözlemdir. Jeotermal gradyan adıyla bilinen bu sıcaklık artışı km başına yaklaşık 25 °C ortalamaya sahiptir. Bu nedenle derindeki kayaçlar kızgın sıcaklıkta olmakla birlikte basınç artışıyla ergime sıcaklıkları yükseldiğinden ötürü katı kalırlar. Bununla birlikte yayılma sırtlarının altında basınç azaldığından sıcaklık yer yer, en azından kısmen ergime sıcaklığını geçer. Bir başka deyişle sırtlardaki …

Elimizdeki bilimsel veriler yerkabuğu ve mantonun eriyik olmayan katı kayaçlardan oluştuğunu gösterir. Dış çekirdek akışkan olmakla birlikte Fe’ce zengin yoğun malzemeden oluşması yüzünden hep yerin derinliklerinde kalıyor. O halde magmatik aktiviteyi oluşturan bu magma nereden geliyor?    Jeologlar, magmanın kabuk veya üst mantodaki kayaçların erimesiyle oluştuğu sonucuna ulaşıyorlar. Erimeyi başlatmanın en doğrudan yolu sıcaklığı arttırmaktır. Granitik kayaçların bulunduğu kıtaların altında 750 °C …

Son yapılan çalışmalar, magma çeşitliliğinin magma farklılaşmasından başka yollarla da gerçekleşebileceğini göstermektedir. Magma bir kez oluştuktan sonra, yabancı maddelerin magma içine girmesi onun bileşimini değiştirir. Magma yüzeye doğru yükselirken bazı yan kayaç parçalarını içine alabilir. Bu magmanın kırılgan yan kayaçlara uygulayacağı basınçla daha da kolaylaşır. Magma bileşimi, bir magmanın bir başka magmayla karışmasıyla da değişebilir. Magmanın Kimyasal Bileşimine Etki Eden …

Magmatik kayaçlar büyük ölçüde silikat minerallerinden oluşurlar. Üstelik bir magmatik kayacı oluşturan minerallerin türleri, en nihayetinde bu kayacın oluştuğu magmanın kimyasal bileşimi tarafından belirlenir. Anımsayalım, magma, aynı zamanda silikat minerallerinin ana bileşenleri olan 8 elementten oluşuyordu. Silisyum ve oksijen kayaçta en bol bulunanlardı. Bunlarla birlikte Al, Ca, Na, K, Mg, Fe magmanın neredeyse %98 ‘ini oluşturur. Magma bunların dışında Ti, …

Çok büyük hacimdeki magma yerin oldukça derinlerinde soğursa iri taneli doku gösteren magmatik kayaçlar oluşur. Bu iri taneli kayaçlar birbirine kenetlenmiş iri kristallerden oluşur. Bu kristaller az çok aynı boydadır ve çıplak gözle seçilebilir. Faneritik dokulu magmatik kayaçlar çoğunlukla yerin derinliklerinde oluştuklarından bunların yüzeye çıkmaları üzerlerindeki kayaların aşınmasıyla mümkündür.   İri taneli dokular genellikle yeraltında yavaş yavaş soğuyan magmalara işaret …

Yüzeyde veya kabuğun üst kesimlerinde küçük kütleler halinde oluşan magmatik kayaçlar çok hızlı soğuduklarında ince taneli dokuya sahip olurlar. Tanım olarak afanitik bir kayacı olu turan kristalleri çıplak gözle ayırt edemeyiz. Bu yüzden bu kayaçları, açık renkli, orta açıklıkta ve koyu renkli olarak gruplarız. Afanitik kayaçlarda magma soğurken kaçan gazların boşluklarına genelde rastlanır. Bu küremsi yada uzunlamasına boşluklar vesikül olarak …

Metamorfizma Türleri Jeolojik bulunuş şekillerine göre metamorfizma türleri yersel (lokal) metamorfizma ve bölgesel (rejyonal) metamorfizma olamak üzere başlıca iki gruba ayrılır. Her grupta ayrıca metamorfizma faktörlerine , dolayısıyla oluşum şekillerine bağlı olarak değişik metamorfizma türleri ayırt edilir.   Metamorfik olayların geliştiği birçok ortam bulunmaktadır. Çoğunluğu levha kenar sınırlarında ve magmatik faaliyetle beraber oluşmuştur. Metamorfik petrolojide ‘kati durumda olan’ kayaclarda meydana …