Oluşumlarına Göre Kayaçlar Nedir? Özellikleri Nelerdir?

Oluşumlarına göre kayaçlar nelerdir diye maddeler halinde sıralamamız gerekirse, şu şekilde sıralayabiliriz;

• Püskürük (Volkanik) Kayaçlar
  
• Tortul Kayaçlar
•  Başkalaşmış (Metamorfik) Kayaçlar
• Magmatik Kayaçlar

UYARI : Tortul kayaçları, püskürük ve başkalaşmış taşlardan ayıran en önemli özellik fosil içermeleridir.

 

Kayaçlar, dünyanın kabuğunda meydana gelen farklı jeolojik süreçler sonucu oluşumlarına göre kayaçlar oluşur.

 

Oluşumlarına Göre Kayaçlar : magmatik kayaçlar

Magmatik kayaçlar, magma adı verilen erimiş kaya materyalinin soğuması ve kristalleşmesi sonucu oluşurlar. Magma, yerkabuğunun altında yer alan manto bölgesinde oluşur ve yüksek sıcaklık ve basınç altında eriyerek yeryüzüne çıkar. Magma yeryüzüne çıktığında soğuyarak magmatik kayaçlar oluşur.

Magmatik kayaçlar, içerdiği minerallerin cinsine ve kristal boyutuna göre farklılaşır. Bazalt, granit ve andezit magmatik kayaçlara örnek olarak verilebilir.

 

Oluşumlarına Göre Kayaçlar : Tortul Kayaçlar

Tortul kayaçlar, yeryüzünde var olan su, rüzgar, buz gibi dış etkenlerin etkisiyle, mevcut kayaçların parçalanması, erozyonu ve birikimi sonucu oluşurlar. Tortul kayaçlar, çakıl, kum, kil, kireçtaşı, şeyl gibi farklı malzemelerin birleşmesiyle meydana gelirler. Tortul kayaçların oluşumu, süreçlerine göre farklı adlandırmalar almaktadır. Örneğin, çakıl taşı, kumtaşı ve silttaşı gibi kayaçlar, bir nehir ya da deniz kıyısı gibi suyun aktığı yerlerde meydana gelirler. Kireçtaşı, yengeçler ve mercanlar gibi canlıların kabuklarından ve iskeletlerinden oluşur.

 

Oluşumlarına Göre Kayaçlar : Metamorfik Kayaçlar

Metamorfik kayaçlar, yüksek sıcaklık, basınç ve kimyasal etkileşim sonucu, var olan kayaçların fiziksel ve kimyasal özelliklerinin değişmesiyle oluşurlar. Metamorfizma, yer kabuğunda meydana gelen büyük hareketler ve plaka çarpışmaları sonucu gerçekleşir. Metamorfik kayaçlar, orijinal kayacın türüne ve metamorfizma derecesine bağlı olarak farklı özelliklere sahiptir. Kalker, mermer, şist ve gnays metamorfik kayaçlara örnek olarak verilebilir.

 

Püskürük Kayaçlar Nedir?

Püskürük kayaçlar, volkanik aktiviteler sırasında lav, kül, tüf, magmatik gazlar ve diğer volkanik materyallerin soğuması ve katılaşması sonucu oluşan kayaçlardır. Püskürük kayaçlar, dünya yüzeyinde en yaygın bulunan kayaçlardan biridir ve genellikle volkanik alanlarda bulunurlar. Püskürük kayaçların oluşumu, magma olarak bilinen erimiş kaya maddesinin yeryüzüne çıkması ve soğuması ile başlar. Bu magma, yanardağların çatlamalarından veya volkanik patlamalardan yüzeye çıkar ve lav, püskürme ya da patlama şeklinde dışarı çıkar.

 

Lav, magma yüzeye ulaştığında hızla soğur ve katılaşır. Bu süreçte oluşan kayaçlara volkanik lav kayaçları denir. Püskürük kayaçlar arasında en yaygın olanlarıdır ve bazalt, andezit ve riolit gibi çeşitli türleri vardır.

 

başkalaşmış kayaçlar

Başkalaşmış kayaçlar, yer kabuğunun derinliklerinde yüksek basınç ve yüksek sıcaklık altında metamorfizma süreci sonucu oluşan kayaçlardır. Bu kayaçlar, başlangıçta başka bir kayaç türü olarak var olmuş olabilirler. Metamorfizma süreci, bu kayaların yapılarında ve bileşenlerinde önemli değişikliklere neden olur ve sonuçta yeni bir kaya türü oluşur.

 

Başkalaşmış kayaçların oluşumu, yüksek sıcaklık ve basınç altındaki kayaların değişime uğraması sonucu gerçekleşir. Bu değişimler, kayaların mineral bileşiminde, dokularında ve yapılarında belirgin değişiklikler yaratır. Bu süreç, litosferdeki levhaların çarpışması, volkanik faaliyetler ve yer kabuğundaki diğer jeolojik hareketler nedeniyle meydana gelebilir.

Bir önceki yazımız olan Organik Tortul Kayaçlar Nedir? Özellikleri ve Kullanımı başlıklı makalemizde kömür, mercan kalkeri ve organik tortul kayaçlar hakkında bilgiler verilmektedir.