Metamorfik Kayaçlar

Yer içinde basınç da sıcaklık gibi derine gittikçe artmaktadır. Üsteki kaya katmanlarının ağırlığıyla gömülen kayalar üzerine (su basıncına benzer) her yönden eşit bir yük basınçı egemen olur.   Üstelik daha da derinlere inildiğinde yüksek basınç daha sıkı, kafes yapılı yeni minerallerin rekristalizasyonunu kolaylaştırmaktadır. Yük basıncına eklenti olarak kayalar diğer yandan yönlü basınçtan da etkilenir. Bu durum özellikle litosfer levhalarının çarpıştığı …

Metamorfizmanın başlıca etmeni sıcaklıktır, çünkü kimyasal reaksiyonların işleyişindeki enerjiyi sağlar ve var olan minerallerde rekristalizasyon veya neokristalizasyon gerçekleştirir.   Magmatik kayalardan hatırlayacağınız üzere sıcaklık artışında mineral içindeki iyonların titreşimleri de hızlanmaktadır. Katı bir kristalin yapıda bile tekçe atomlar kafes yapısında göç ederek yer değiştirebilirler.   SICAKLIK KAYNAKLI DEĞİŞİMLER Isı özellikle düşük sıcaklık ortamında bulunan yer malzemelerini iki yolla etkilemektedir. Birinci …

Foliasyon Dokuları Köken kayanın mineralojisine ve metamorfizma derecesine bağlı olarak gelişen çeşitli foliasyon görünüşleri vardır. Bunlardan üçünü ele alacağız: arduaz klivajı, şistozite ve gnays bantları.   Kaya veya Arduaz Klivajı Kaya klivajı ile sık aralıklı düzlemsel ayrılma özelliği anlaşılır. Burada çekiç ve keski yardımıyla kaya ince levhalara ayrılabilmektedir (bazen ½ cm kalınlığında). Birçok kayada bulunmasına rağmen en yaygın ve mükemmel …

Kontak veya termal metamorfizmada kayalar ergimiş magma kütlesi tarafından ısıtılıp köken kaybolduğunda gelişir. Değişen kaya magma kütlesinin etrafını saran kontak kuşağı veya zonu dediğimiz bir alanda belirlenir (aşağıdaki görselde yer almaktadır). Ufak dayk veya sill etrafında santimetre genişliğinde bir zonu olursa da esas kontak metamorfik zonlar kilometrelerce boyunca büyük batolitler (magmatik kütleler) etrafında izlenebilir.     Magma kütlesinin boyutundan bağımsız …

KİMYASAL AKTİF AKIŞKANLAR Öncelikle su (H2O) ve diğer uçucu maddelerden karbondioksit (CO2) bileşimli akışkanlar bazı metamorfizma türlerinde önemli rol oynarlar.   Mineral tanelerini saran akışkanlar katalizör etkisi ve iyon göçü ile reaksiyonu hızlandırır. Daha sıcak ortamlara gidildikçe iyonlara doygu akışkanların aktivitesi de artar.   İki mineral tanesi birbirine yapıştığında dokunan yerdeki kafes yapısı en yüksek stres (genellikle yük basıncı) altındadır. …

Hidrotermal Metamorfizma Sıcak, iyona doygun akışkanlar kırık – çatlak boyunca kaya içinde dolaşınca hidrotermal metamorfizma oluşur (bir altta bulunan görsele bakınız). Bu tür metamorfizma magma faaliyeti ile iç içe gelişir, çünkü iyon göçünü hızlandıracak ısı enerjisi bu ortamda bulunur.     Böylece büyük plütonların etrafında kontak metamorfizma zonlarında hidrotermal metamorfizma faaliyetlerine de rastlarız. Büyük magma kütlesinin katılaşması sürecinde kristal yapılarına …

İndis Mineralleri ve Metamorfizma Derecesi Metamorfizma derecesi arttıkça dokusal değişimlerin yanında kayaların mineral birlikteliğinde de değişmeler olduğunu gözlemekteyiz. Bu bağlamda şeyl kayasının ilerleyen metamorfizma karşısında değişen mineralojisi aşağıdaki görselde de gösterilmiştir. İlk yeni oluşan metamorfik mineral sleyt içinde klorittir.     Daha yüksek sıcaklıkta, kaya içinde, biyotit ve muskovitin egemen olduğunu görüyoruz. En yüksek derecede bu kez granat stavrolit kristalleri …

Pütürge Metamorfitleri ismini Malatya’ nın Pütürge ilçesinden almıştır. Doğu Toroslar’ da yapılan birçok çalışmada Pütürge Metamorfitleri/Pütürge Masifi olarak adlandırılmıştır.   En fazla yüzeyleme veren birim Pütürge Metamorfitleri olup Hazar Gölü güneybatısından Doğanbağı’na kadar uzanım göstermektedir. Pütürge Metamorfitleri bölgede alttan üste doğru sıralanacak olursa, en altta masifin çekirdeğini oluşturan gözlü gnayslar, gözlü gnaysların üzerinde biyotitşist, amfibolitşist ardalanması ile kristalleri 1-2 mm’yi …

Kayaçların, diyajenez ve alterasyon dışında, oluşum ortamları ve koşullarından da farklı koşullara (buna örnek olarak sıcaklık, basınç ve tektonizma verilebilir) maruz kaldıklarında uğradıkları yapısal ve dokusal değişimlere metamorfizma deniz. Metamorfizma da, kayacın toplam kimyasal bileşimi değişmez, fakat rekristalizasyon, neomineralizasyon ve ornatma gibi süreçlerle, mineral türleri ve formları değişir. Bunun anlamı, metamorfizma olayı ile, minerallerin kristalografik sistemleri değişebilir; toplam kimyasal bileşimde …

Metamorfizmanın kayalar üzerindeki etkisi birçok değişik görünüm kazandırmaktadır: artan densite (özgül ağırlık), tane boyutu değişimi, tanelerin yeniden yönlendirilmesi ve foliasyon gelişimi, düşük sıcaklık minerallerinin yüksek sıcaklık minerallerine dönüşümü. Bunun ötesinde iyon hareketiyle bazen ekonomik değeri olan yeni minerallerin oluşumu da gerçekleşir. Yaygın metamorfik kayalar başlıca özellikleri aşağıdaki tabloda da özet halinde sunulmaktadır. Metamorfik kayalar genelde foliasyon tipleri ve köken kaya kimyalarına …