Yapılan literatür ve saha çalışmaları sonucu çalışma alanında görünen birimler, Senozoyik öncesi temel kayaları, Riyolit birimi, Alt İgnimbirit ve Üst İgnimbiritler birimleridir. (Aşağıda bulunan şekil 1’de görebilirsiniz.)
Sındırgı ve Kavaklıdüz bölgesi, jeolojik açıdan oldukça karmaşık ve zengin bir yapıya sahiptir. Bölgede Senozoyik öncesi temel kayalardan başlayarak, Riyolit birimi, Alt İgnimbirit ve Üst İgnimbiritler olmak üzere dört ana jeolojik birim gözlemlenir. Bu birimlerin her biri, farklı jeolojik süreçlerin izlerini taşımakta ve bölgenin jeolojik geçmişine ışık tutmaktadır.
Senozoyik Öncesi Temel Kayalar
Sındırgı ve Kavaklıdüz bölgesinde bulunan Senozoyik öncesi temel kayalar, bölgenin en eski ve en temel jeolojik birimlerini oluşturur. Bu kayalar, jeolojik zaman ölçeğinde Senozoyik dönemden önce oluşmuş ve bölgenin jeolojik geçmişine dair önemli bilgiler sunmaktadır.
Senozoyik Öncesi Temel Kayaların Özellikleri
- Oluşum Yaşı: Senozoyik öncesi temel kayalar, jeolojik zaman ölçeğinde 66 milyon yıl önce başlayan Senozoyik dönemden önce oluşmuştur. Bu kayalar, milyonlarca yıl boyunca jeolojik süreçlerin etkisiyle şekillenmiştir.
- Kaya Tipleri: Temel kayalar genellikle metamorfik kayaçlardan oluşur. Metamorfik kayalar, magmatik veya tortul kayaçların yüksek basınç ve sıcaklık altında değişime uğramasıyla oluşur. Bu bölgedeki temel kayalar arasında gnays, şist, mermer ve kuvarsit gibi kayaç türleri yaygındır.
- Sertlik ve Dayanıklılık: Temel kayalar, milyonlarca yıl boyunca jeolojik süreçlerin etkisiyle oldukça sert ve dayanıklı kayalardır. Bu kayalar, aşınmaya ve erozyona karşı oldukça dirençlidir ve bölgenin topografik yapısını oluşturmada önemli rol oynarlar.
- Jeolojik Geçmişe Işık Tutma: Temel kayalar üzerinde yapılan jeolojik araştırmalar, bölgenin jeolojik geçmişine dair önemli bilgiler sunmaktadır. Bu kayalar, bölgede geçmişte yaşanan tektonik hareketler, magmatik faaliyetler ve metamorfizma gibi jeolojik süreçler hakkında bilgi verir.
Simav grabeni, Kavaklıdüz sahasının güneyinde yer alır. Grabeni oluşturan tektonik aktivitenin izleri çalışma alanında da gözlenmektedir. Simav fayı, Simav – Mumcu (Sındırgı’nın 50 km doğusu) arasında genel olarak tek bir ana kırık şeklinde ve yaklaşık olarak BKB – DGD doğrultusunda uzanım sunarken, Sındırgı – Kavaklıdüz civarında çeşitli uzunluklarda kollara ayrılarak daha geniş bir zonda uzanım sunar.
Fay zonu genişliği değişiminin yanı sıra doğrultusunda da değişiklik göstererek, KB – GD’ ya doğru giderek artan derecelerde dönme gösterir. Doğrultuda ki bu değişimin sebebi, Sındırgı’yı batıdan sınırlayıp, Simav fayını kesen ve bu faya göre daha genç yaşlı olan Akhisar doğrultu atımlı fayının mekanizması olarak gösterilebilir.
Temel Kayaların Dağılımı
Sındırgı ve Kavaklıdüz bölgesi, jeolojik açıdan zengin ve karmaşık bir yapıya sahiptir. Bu karmaşık yapının en önemli bileşenlerinden biri de Senozoyik öncesi temel kayalardır. Bu kayalar, bölgenin en eski jeolojik birimlerini oluşturur ve milyonlarca yıllık jeolojik süreçlerin izlerini taşır. Temel kayalar, Sındırgı ve Kavaklıdüz bölgesinde geniş bir alana yayılmış olsa da, dağılımları bölgenin farklı kesimlerinde değişkenlik gösterir. Bu dağılımı daha iyi anlayabilmek için bölgeyi üç ana bölüme ayırabiliriz:
Kuzey ve Batı Kesimler
- Temel kayalar bu bölümlerde en yoğun ve yaygın şekilde bulunur.
- Bölgenin dağlık alanları ve platoları genellikle temel kayalardan oluşur.
- Bu alanlarda temel kayalar, yeryüzüne yakın konumdadır ve jeolojik açıdan oldukça erişilebilirdir.
- Temel kayalardan oluşan dağlık alanlar, bölgenin en yüksek rakımlı bölgelerini oluşturur ve engebeli bir araziye sahiptir.
- Platolar ise daha geniş ve düz alanlardır ve tarım ve yerleşim için uygun koşullar sunar.
Doğu ve Güney Kesimler
- Temel kayalar bu bölümlerde daha az yaygın ve daha derinlerde bulunur.
- Bu alanlarda temel kayalar, üzeri daha genç jeolojik birimlerle örtülmüştür.
- Temel kayalara ulaşmak için daha derin sondaj çalışmaları yapılmalıdır.
- Bu alanlarda temel kayalardan oluşan dağlık alanlar daha az sayıdadır ve daha alçak rakımlarda bulunur.
- Platolar da bu alanlarda daha az yaygındır ve genellikle daha küçük boyutludur.
Temel Kayaların Dağılımını Etkileyen Faktörler
Temel kayaların Sındırgı ve Kavaklıdüz bölgesindeki dağılımını etkileyen birçok faktör vardır. Bu faktörlerden bazıları şunlardır:
- Tektonik Faaliyetler: Bölgedeki geçmişteki tektonik hareketler, temel kayaların dağılımını önemli ölçüde etkilemiştir. Fay hatları boyunca oluşan hareketler, temel kayaların yer değiştirmesine ve farklı rakımlarda konumlanmasına neden olmuştur.
- Magmatik Faaliyetler: Geçmişteki magmatik faaliyetler de temel kayaların dağılımını etkilemiştir. Magma akıntıları ve volkanik patlamalar, temel kayaların üzerini örtmüş ve yeni jeolojik birimlerin oluşmasına neden olmuştur.
- Erozyon: Erozyon süreci de temel kayaların dağılımını zamanla değiştirmiştir. Milyonlarca yıllık erozyon etkisiyle, temel kayalardan oluşan bazı alanlar aşınmış ve üzeri daha genç jeolojik birimlerle örtülmüştür.
Akhisar doğrultu atımlı fayı yaklaşık olarak Paleosen yaşlı aktif bir faydır. Batı Anadolu tektonik evriminin son ürünleri olan yaklaşık K – G doğrultulu transform fayların Sındırgı bölgesindeki örneğidir. Kavaklıdüz çalışma sahasında da bu faya paralel olarak gelişen faylar ve kırıklar tespit edilmiştir (Oygür, 1997a) (Şekil 2).
Kepez köyü ve Kavaklıdüz köyleri arasındaki yol boyunca İzmir-Ankara sütur zonunun tersiyer öncesi temel kayaları bulunur. Bunlar mafik volkanikler, serpantinitleşmiş ultramafik kayalar, kumtaşları ve çamurtaşları ile nadir olarak kireçtaşı bloklarıdır. Çalışma alanıda temel kayalarını birleştiren önemli litolojiler; kum ve çamur matriks içideki yırtılma diskleri ve uyumsuzluk budinleridir (Şekil 3).
Riyolit Birimi
Riyolit birimi, temel kayaların üzerine yerleşen ve volkanik faaliyetler sonucu oluşmuş bir kayaç birimidir. Bu birim, genellikle beyazdan griye kadar değişen renkte ve damarlı bir görünüme sahiptir. Riyolit birimi, bölgede yaygın olarak bulunur ve birçok farklı jeomorfolojik oluşumun oluşumunda rol oynamıştır.
Riyolit Biriminin Özellikleri
- Oluşum Yaşı: Riyolit birimi, Senozoyik dönemin Tersiyer zaman diliminin Miyosen alt döneminde, yaklaşık 23-17 milyon yıl önce oluşmuştur.
- Kayaç Tipi: Riyolit birimi, genellikle beyazdan griye kadar değişen renkte ve damarlı bir görünüme sahip bir kayaç birimidir. Bu birim, magmatik kayaç türlerinden biri olan asidik bir volkanik kayaçtır.
- Mineralojik Bileşim: Riyolit birimi, kuvars, feldspat, biyotit ve muskovit gibi minerallerden oluşur.
- Dokusu: Riyolit birimi, genellikle afanitik dokudaki bir kayaçtır. Bu doku, kayaçtaki minerallerin çıplak gözle görülemeyecek kadar küçük boyutlu olması anlamına gelir.
- Jeokimyasal Özellikler: Riyolit birimi, yüksek silikat içeriğine sahip bir kayaçtır. Ayrıca, alüminyum, potasyum ve sodyum gibi elementleri de önemli miktarda içerir.
Sındırgı – Kavaklıdüz Riyolit Biriminin Dağılımı
Riyolit birimi, Sındırgı ve Kavaklıdüz bölgesinde oldukça geniş bir alana yayılmış durumdadır. Bu birim, bölgenin kuzey, batı ve güney kesimlerinde yaygın olarak bulunurken, doğu kesimlerinde daha az yaygındır. Riyolit birimi, bölgede farklı jeomorfolojik oluşumlarda gözlemlenebilir. Bu oluşumlar arasında şunlar yer alır:
- Yüksek Platolar: Riyolit birimi, bölgede yüksek platoların oluşumunda önemli rol oynamıştır. Bu platolar, genellikle geniş ve düz alanlardır ve tarım ve yerleşim için uygun koşullar sunar.
- Volkanik Tepeler: Riyolit birimi, geçmişteki volkanik faaliyetler sonucu oluşmuş volkanik tepelerin de önemli bir bileşenidir. Bu tepeler, genellikle koni şeklindeki yapılardır ve bölgenin topografik çeşitliliğine katkıda bulunur.
- Vadiler: Riyolit birimi, aşınma ve erozyon süreçleri sonucu oluşmuş vadilerin de oluşumunda rol oynamıştır. Bu vadiler, bölgenin su kaynaklarını besleyen önemli bir rol oynar.
Çalışma alanı içerisinde birinci volkanik birim olarak Alt ignimbirit birimi bulunur. Rengi kırmızıdan griye değişen Kristal ignimbirit fasiyesi Sındırgı – Simav karayolu ile Çaygören Baraj gölü arasında geniş alanlarda izlenir ve Alt ignimbirit biriminin alt kısmını oluşturur. Alt ignimbirit biriminin üst kısmını ise breşik ignimbirit birimi oluşturur.
Alt İgnimbirit
Sındırgı ve Kavaklıdüz bölgesi, jeolojik açıdan zengin ve karmaşık bir yapıya sahiptir. Bu karmaşık yapının önemli bileşenlerinden biri de Alt İgnimbirit birimidir. Bu birim, piroklastik akıntıların birikmesi sonucu oluşmuş bir kayaç birimidir ve bölgede oldukça geniş bir alana yayılmıştır.
Alt İgnimbirit’in Özellikleri
- Oluşum Yaşı: Alt İgnimbirit birimi, Senozoyik dönemin Miyosen alt döneminde, yaklaşık 23-17 milyon yıl önce oluşmuştur.
- Kayaç Tipi: Alt İgnimbirit, piroklastik kayaç türlerinden biri olan ignimbirittir. Bu birim, genellikle toz halinde volkanik kül ve kaya parçacıklarından oluşur.
- Mineralojik Bileşim: Alt İgnimbirit birimi, baskın olarak kuvars, potasyum feldspat, plajioklast, biyotit, az oranda kristal amfibol kırıntıları, kristal kırıntıları, daha az oranda kaya kırıntıları ve ender pümis kırıntılarından oluşur.
- Dokusu: Alt İgnimbirit birimi, genellikle vitroklastik dokudaki bir kayaçtır. Bu doku, kayaçtaki parçacıkların camsı bir yapıya sahip olması anlamına gelir.
- Jeokimyasal Özellikler: Alt İgnimbirit birimi, yüksek silikat içeriğine sahip bir kayaçtır. Ayrıca, alüminyum, potasyum ve sodyum gibi elementleri de önemli miktarda içerir.
- Rengi: Alt İgnimbirit birimi, genellikle kırmızımsı kahverengi bir renge sahiptir. Bu renk, kayaçtaki demir oksit minerallerinden kaynaklanır.
Sındırgı – Kavaklıdüz Alt İgnimbirit Dağılımı
Alt İgnimbirit birimi, Sındırgı ve Kavaklıdüz bölgesinde oldukça geniş bir alana yayılmış durumdadır. Bu birim, bölgenin kuzey, batı ve güney kesimlerinde yaygın olarak bulunurken, doğu kesimlerinde daha az yaygındır. Alt İgnimbirit birimi, bölgede farklı jeomorfolojik oluşumlarda gözlemlenebilir.
Alt ignimbirit birimi baskın olarak kuvars, potasyum feldspat, plajioklast, biyotit, az oranda kristal amfibol kırıntıları, kristal kırıntıları, daha az oranda kaya kırıntıları ve ender pümis kırıntılarından oluşan kristal ignimbiritlerden yapılıdır (Şekil 4 ve Şekil 5). Ortalama tane bileşimi şu şekildedir: Quartz 20-40 %, potasyum feldspar 20-40%, plajioklas 0-15%, biyotit 0-15 %, amfibole 0-5 %, kaya kırıntıları 0-5 %, pümis kırıntıları 0-5 % ve matriks 10-30%.
feldspar ve plajioklas kırıntıları ve biyotit, az orandada amfibol kırıntıları. (A) ve (B) tek nikol, (C) ve
(D) çift nikoldur
Alt ignimbirit birimi içinde gelişmiş kuvars damarları 13-14 nolu damarlardır. 13 – 14 nolu damarların birbölümü riyolit biriminde yer almaktadır.
Masif kalın ve ortaç katmanlanmalı, ince kül matriks içinde çok yüksek tane konsantrasyonlu ve yer yer hafif-ortaç kaynaklanma izleri gösteren kristal ignimbirit fasiyesi kayaları üste doğru kristal ignimbirit matriks içinde yine aynı fasiyese ait breşlerin yeraldığı breşik fasiyeslere dereceli olarak geçer.
Üst İgnimbirit
Üst İgnimbirit, Alt İgnimbirit’in üzerine yerleşen ve yine piroklastik akıntıların birikmesi sonucu oluşmuş bir kayaç birimidir. Bu birim, genellikle daha iri taneli kaya parçacıklarından oluşur ve Alt İgnimbirit’e nazaran daha koyu bir renge sahiptir. Üst İgnimbirit, bölgede daha az yaygın olmakla birlikte, yine de önemli bir jeolojik birim olarak kabul edilir.
Üst İgnimbirit birimi, Sındırgı ve Kavaklıdüz bölgesinde daha az yaygın olmakla birlikte, yine de bazı alanlarda gözlemlenebilir. Bu birim, bölgenin kuzey ve batı kesimlerinde yer yer bulunurken, doğu ve güney kesimlerinde daha nadirdir. Üst İgnimbirit birimi, genellikle Alt İgnimbirit biriminin üzerine yerleşmiş şekilde bulunur. Bu birim, bölgede farklı jeomorfolojik oluşumlarda gözlemlenebilir.
Sındırgı ve Kavaklıdüz bölgesi, jeolojik açıdan oldukça zengin ve karmaşık bir yapıya sahiptir. Bölgede Senozoyik öncesi temel kayalardan başlayarak, Riyolit birimi, Alt İgnimbirit ve Üst İgnimbiritler olmak üzere dört ana jeolojik birim gözlemlenir. Bu birimlerin her biri, farklı jeolojik süreçlerin izlerini taşımakta ve bölgenin jeolojik geçmişine ışık tutmaktadır. Bölgenin jeolojik yapısı, topografik özelliklerini ve doğal kaynaklarını önemli ölçüde etkilemiştir.
Kaynak: Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Ekonomik Jeoloji Anabilim Dalı – KAVAKLIDÜZ SAHASI (SINDIRGI-BALIKESİR) ALTIN MİNERALİZASYONUNUN JEOLOJİ, ALTERASYON VE JEOKİMYASI