JeoGenc.NET – Jeoloji Mühendisliği Dersleri
Topraklar ekonomik açıdan da önemlidir. Tropik iklimlerde oluşan laterit buna bir örnektir. Ana malzeme alüminyum açısından zenginse B düzeyinde alüminyum cevheri boksit birikir. Kimyasal ayrışmada eriyebilen maddelerin seçilerek uzaklaştırılması ile oluşan boksit ve diğer değerli mineral birikimlerine kalıntı derişimler denir.
Kalantı derişimin en iyi bilinen örneği boksittir ama demir, manganez, kil, nikel, fosfat, kalay, elmas ve altın cevherleri de benzer biçimde oluşan öteki yataklardır. Ekonomik önem taşıyan çeşitli kil yataklarının çoğu çökel süreçlerle ya da granitik kayaçların hidrotermal bozunmasıyla oluştuğu halde bir kısmı da kalıntı derişimlerdir.
Türkiyedeki birçok kaolinit yatağı, kimyasal ayrışmanın mağmatik kayaçlardaki feldispatları bozunmaya uğratması sonucunda kalıntı derişimleri olarak oluşmuştur. Kaolinit kağıt yapımı ve seramikte kullanılan bir kil minerali türüdür. kimyasal ayrışma aynı zamanda gossanların demir şapka ve altındaki cevher yataklarının oluşmasının da nedenidir.
gossan pirit (FeS2) gibi sülfit minerallerinin yükseltgenmesi ve yıkanmasıyla oluşan çoğunlukla hidratlı demir oksitlerden oluşmuş sarı-kırmızı renkli bir yataktır. Piritin ve diğer sülfit minerallerinin erimesiyle diğer metalik mineralleri eriten sülfürik asit oluşur ve yeraltı suyu tablasında eriyiklerle aşağıya doğru inen bakır, kurşun ve çinko içeren mineraller oluşur.
Su tablasının altındaki sülfit minerallerinin derişimi ise cevher kütlesini oluşturur. Gossanlar demir için işletilen ayrıca altında yatan çok daha önemli cevher yataklarının göstergesidir
Bir önceki yazımız olan İklim ve Kimyasal Ayrışma başlıklı makalemizde iklim ayrışması, kimyasal ayrışma ve yüksek sıcaklıkla ayrışma hakkında bilgiler verilmektedir.
