Resif
Yerinde doğup büyüyen, koloniler teşkil edebilen, bağlayıcı olabilen ve dalgaya dayanıklı organizmaların iskeletlerinden oluşan ve morfolojik olarak tepe, yığın/kümbet şeklindeki kireçtaşı kütleleridir. Başlıca mercan ve alglerden ve daha az olarak da krinoid, bryozoa, sünger, mollusk ve diğer resif yapıcı organizmalardan oluşurlar.
Resifler, denizlerde ve okyanuslarda, genellikle sığ sularda bulunan, kalkerli iskeletleri oluşturan deniz canlılarının (mercanlar, algler, süngerler, vs.) birikmesiyle oluşan ekosistemlerdir. Biyolojik çeşitlilik açısından oldukça zengin olan resifler, birçok deniz canlısı için barınma, üreme ve beslenme alanları sunar.
Günümüzdeki resiflerin büyük bir çoğunluğu sığ tropikal denizlerde büyüyüp gelişmektedir. Tercih ettikleri ortam 45 m‘den daha derin olmayan, ‰ 27 – 40 tuzluluk değerlerinde ve 20 °C‘den daha ılık olan tropikal denizlerdir. Bu sınırlayıcı faktörlerin dışındaki koşullarda gelişebilen resifler de bulunmaktadır.
Bir resif karmaşığı jeomorfolojik olarak;
- Rresif arkası lagün,
- Resif düzlüğü ve
- Resif önü / ilerisi
olmak üzere üç bölgeye ayrılmaktadır.
Resif Arkası Lagünler
Lagünlerin derin kısımları karbonat çamurlarıyla, çalkantılı olan daha sığ kısımları ise karbonat kumlarıyla kaplıdır. Lagüner tortular genelde dışkı pelletli, foraminiferli, mercanlı, algli vs. çeşitli iskelet kumları ve bunların ince tanelerinin oluşturduğu çamurlarla karakterizedir. Dağınık olarak yama resiflerini (patch reef) içerebilir. Lagünlerin derin kısımlarından resif çekirdeğine doğru gidildiğinde tane boyunda çakıltaşına kadar varan bir büyüme gözlenir.
Resif Çekirdeği
Dalgalara dayanıklı kireçli organik iskeletlerden oluşmuştur. Üzerleri düzgün bir topografyaya sahiptir. Yer yer dalgalar ve gel-git akıntıları vasıtasıyla kazılmışlardır. Güncel resiflerdeki porozite değerleri % 80 değerlerine kadar çıkabilmektedir.
Resif Önü / ilerisi
Resiflerin açık denize doğru olan dik kenarlı kısımlarıdır. Bu keskin ve dik yarlar aşağıya doğru eğimini kaybederek yamaç şeklini alır ve basene bağlanır. Talus yamacı denen bu ortam resif önlerinden dalgalar vasıtasıyla koparılan ve büyük bloklara kadar varabilen boyutlardaki organik malzemeyi içerir. Tane boyu, eğim aşağıya doğru incelir ve yamaç ayağından itibaren çamurlara dönüşür. Güncel örneklerinde göçmelere ve yamaçtan kaynaklanan gereçten oluşan türbiditlere rastlanmaktadır.
Resif Oluşumu
Resiflerin oluşumu karmaşık bir süreçtir ve birden fazla faktöre bağlıdır.
Resif Oluşum Süreci
Resiflerin oluşumu karmaşık bir süreçtir ve birden fazla aşamadan oluşur.
Aşamalar
- Larva Yerleşimi: Mercan larvaları ve diğer resif oluşturucu canlıların larvaları, uygun bir substrata yerleşerek koloniler oluşturmaya başlar.
- İskelet Oluşumu: Mercanlar ve diğer canlılar, kalkerli iskeletler üretir. Bu iskeletler zamanla birikerek resif yapısını oluşturur.
- Biyolojik Çeşitliliğin Artması: Resif yapısı oluştukça, farklı deniz canlıları bu yapıya yerleşmeye başlar. Bu da resiflerin biyolojik çeşitliliğini artırır.
- Resif Büyüme ve Gelişimi: Resifler, zamanla büyür ve gelişir. Bu süreçte dalgalar, fırtınalar ve diğer çevresel faktörler tarafından şekillendirilir.
Resif Oluşumunu Etkileyen Faktörler
- Sıcaklık: Resifler, genellikle 20°C – 29°C arasındaki sıcaklıklarda oluşur.
- Işık: Resifler fotosentez yapabilmeleri için güneş ışığına ihtiyaç duyar.
- Salinite: Resifler, tuzluluk oranı %35 civarında olan sularda oluşur.
- Su Kalitesi: Resifler, kirliliğe karşı hassas canlılardır. Temiz ve berrak suya ihtiyaç duyarlar.
- Substrat: Resiflerin oluşması için sert bir zemine ihtiyaç vardır.
- Dalgalar ve Akıntılar: Dalgalar ve akıntılar, resiflerin şekillenmesini ve büyümesini etkiler.
- Deniz Seviyesi: Deniz seviyesindeki değişiklikler, resiflerin oluşumunu ve yaşamını etkileyebilir.
Resif Oluşumunda Rol Oynayan Canlılar
- Mercanlar: Resiflerin ana yapıtaşını oluşturan canlılardır. Kalkerli iskeletleri ile resiflerin temelini oluştururlar.
- Algler: Fotosentez yaparak resif ekosistemine oksijen sağlarlar. Ayrıca, bazı algler mercanlara besin sağlar.
- Süngerler: Filtreleme yoluyla sudan besinleri ve planktonları toplayarak resif ekosistemine katkıda bulunurlar.
- Deniz Kabukluları: Resiflerin biyolojik çeşitliliğini artırır ve resif yapısına katkıda bulunurlar.
- Balıklar: Resiflerin besin zincirinde önemli bir rol oynarlar.
Resiflerin Morfolojik Ana Bölgeleri
Resifler, farklı canlı türlerinin yaşadığı ve farklı işlevlere sahip olan çeşitli morfolojik bölgelere ayrılır. Ana Bölgeler:
1. Resif Öncesi
- Dalgaların ilk olarak çarptığı bölgedir.
- Genellikle sert mercanlar ve algler tarafından domine edilir.
- Su derinliği 0 ila 10 metre arasında değişir.
- Dalgaların ve akıntıların etkisiyle yüksek enerjili bir bölgedir.
- Bu bölgede yaşayan canlılar, dalgalara ve akıntılara karşı dayanıklı olmak zorundadır.
2. Resif Kenarı
- Resiflerin en dik ve dalgaların en çok etkilediği bölgesidir.
- Mercan kolonileri ve diğer sert deniz canlıları tarafından domine edilir.
- Su derinliği 10 ila 30 metre arasında değişir.
- Resifin en canlı ve renkli bölgesidir.
- Bu bölgede yaşayan canlılar, dalgaların ve akıntıların getirdiği besinlerden yararlanır.
3. Resif Lagünü
- Resiflerin dalgalardan korunaklı olan iç kısmıdır.
- Mercan bahçeleri, kumlu alanlar ve yosun yatakları gibi çeşitli habitatlar barındırır.
- Su derinliği 30 ila 100 metre arasında değişir.
- Resifin en sakin ve korunaklı bölgesidir.
- Bu bölgede yaşayan canlılar, dalgaların ve akıntıların etkisinden korunmuştur.
4. Resif Arka Alanı
- Resiflerin arkasında bulunan ve daha derin sulardan oluşan bölgedir.
- Yumuşak mercanlar, süngerler ve deniz kabukluları gibi canlılar tarafından domine edilir.
- Su derinliği 100 metreden fazladır.
- Resifin en az bilinen bölgesidir.
- Bu bölgede yaşayan canlılar, düşük ışık ve besin seviyelerine uyum sağlamıştır.