İndis Mineralleri ve Metamorfizma Derecesi

İndis Mineralleri ve Metamorfizma Derecesi

Metamorfizma derecesi arttıkça dokusal değişimlerin yanında kayaların mineral birlikteliğinde de değişmeler olduğunu gözlemekteyiz. Bu bağlamda şeyl kayasının ilerleyen metamorfizma karşısında değişen mineralojisi aşağıdaki görselde de gösterilmiştir. İlk yeni oluşan metamorfik mineral sleyt içinde klorittir.

Daha yüksek sıcaklıkta, kaya içinde, biyotit ve muskovitin egemen olduğunu görüyoruz. En yüksek derecede bu kez granat stavrolit kristalleri oluşmaktadır. Kayaların ergime noktasına yakın ise sillimanit varlığı ortaya çıkar. Sillimanit aynı zamanda yüksek sıcaklık metamorfizma minerali olması nedeniyle özellikle bujilerin refrakter porselen kısmının imalatında kullanılır.

Metamorfik kayaların doğadaki bulunuşları saha çalışmalarıyla desteklendiğinde ve deneysel çalışmalarla elde edilen bulgular birleştirildiğinde bazı minerallerin aşağıdaki görsel de gösterildiği gibi belli metamorfizma ortamlarında oluştuğu anlaşılır. İndis mineralleri de denen bu mineralleri inceleyen jeologlar bölgesel metamorfizma sahalarında belli zonları ayırt etmişlerdir.

Örneğin, en düşük metamorfizma sıcaklığında (200 ºC civarında) klorit oluşumunu saptıyoruz; dolayısıyla klorit içeren genellikle sleyt kayaları düşük derece oluşumu olarak kabul edilmektedir (yukarıdaki görseli inceleyin). Buna karşın sillimanit en yüksek sıcaklıklarda (600oC üzerinde) kristallendiği için sillimanitli kayalar yüksek derece oluşumudur. İndis minerallerinin bulunduğu yerleri haritada yerleştirdiğimizde metamorfik zonların konumları ortaya çıkmaktadır. Sonuçta derece tanım itibariyle metamorfik kayacın etkilendiği sıcaklık (ve bazen de basınç) koşullarına karşılık gelmektedir.

MİGMATİTLER

Yüksek metamorfik koşulların egemen olduğu ortamlarda gnays kayalarda yer yer ezilmeler oluşabilmektedir. Ancak magmatik kayalardan edindiğimiz bilgilerimize göre minerallerin ergime sıcaklıkları farklıdır.

Açık renkli silikatlar, kuvars ve potasyumlu feldspat gibi ergime sıcaklığına sahip olduklarından önce ergimeye başlar. Bu anda koyu renkli mineraller, amfibol ve biyotit gibi, katı konumlarını korur. Böylece kısmen ergimiş kaya tekrar katılaştığında açık renkli mineraller aynı bant şeklinde kayada ergimemiş kısım arasında yer alır. Bu şekilde oluşan kayalara migmatit adı verilmektedir (bir alttaki görsele bakınız).

Açık renkli katmanlar sık sık düzensiz kıvrımlı olup koyu renkli parçaları kapantı halinde içerir. Migmatit türü kaya oluşumunun kökeninde her üç kaya grubu (magmatik, metamorfik, sedimenter) bulunabilir.

Bir önceki yazımız olan Metamorfik Foliasyon Dokuları başlıklı makalemizi de okumanızı öneririz.