Senozoik dönem, yerküre tarihinin son 66 milyon yılını temsil eden şu anki jeolojik zamandır. Kretase-Paleojen yok oluşuyla başladı ve günümüze kadar devam etmektedir. Senozoik dönem, memelilerin, kuşların, kozalaklı ağaçların ve çiçekli bitkilerin baskınlığı, soğuyan, daha kuru bir iklim ve kıtaların günümüzdeki hâline gelmiş olması gibi özellikleriyle diğer jeolojik zamanlardan ayrılır.

Kretase-Paleojen yok oluşu

Senozoik dönemin başlangıcı, Kretase-Paleojen yok oluşuyla işaretlenmiştir. Bu yok oluş, yaklaşık 66 milyon yıl önce, Dünya’ya bir göktaşı veya kuyruklu yıldızın çarpması sonucu meydana gelmiştir. Bu çarpışma, Dünya’nın atmosferini ve iklimini değiştirmiş ve birçok canlı türünün neslinin tükenmesine neden olmuştur.

Kretase-Paleojen yok oluşunun en önemli kurbanları dinozorlardı. Dinozorların neslinin tükenmesi, memelilerin ve kuşların gelişmesine yol açmıştır.

Senozoik Dönemin Alt Bölümleri

Senozoik dönem, Tersiyer ve Kuaterner olmak üzere iki alt döneme ayrılır.

Tersiyer dönem

Tersiyer dönem, 66 milyon yıl önce başladı ve 2,6 milyon yıl önce sona erdi. Bu dönem, üç alt (eosen, oligosen, miyosen) döneme ayrılır:

Eosen

Eosen, Tersiyer döneminin ilk alt dönemidir ve 66 milyon yıl önce başladı ve 44 milyon yıl önce sona erdi. Bu dönemde, Dünya’nın iklimi, bitki ve hayvanları önemli ölçüde değişti. Eosen döneminin başlangıcı, Kretase-Paleojen yok oluşuyla işaretlenmiştir. Bu yok oluş, yaklaşık 66 milyon yıl önce, Dünya’ya bir göktaşı veya kuyruklu yıldızın çarpması sonucu meydana gelmiştir. Bu çarpışma, Dünya’nın atmosferini ve iklimini değiştirmiş ve birçok canlı türünün neslinin tükenmesine neden olmuştur.

Eosen döneminin en önemli olaylarından bazıları şunlardır:

Memelilerin gelişimi: Eosen döneminde, memeliler hızla çeşitlendi ve gelişti. Bu dönemde, ilk primatlar, toynaklı hayvanlar, memeli yırtıcıları ve deniz memelileri ortaya çıktı.
Kuşların gelişimi: Eosen döneminde, kuşlar da önemli ölçüde gelişti. Bu dönemde, ilk uçamayan kuşlar ortaya çıktı ve uçan kuşlar daha da çeşitlilik gösterdi.

Çiçekli bitkilerin gelişimi: Eosen döneminde, çiçekli bitkiler Dünya’nın bitki örtüsünün baskın formunu oluşturmaya başladı. Bu dönemde, birçok yeni tür çiçekli bitki ortaya çıktı.

Eosen döneminin iklimi, Kretase-Paleojen yok oluşundan sonra, sıcak ve nemliydi. Bu iklim, çiçekli bitkilerin ve memelilerin hızlı bir şekilde gelişmesine olanak sağladı. Eosen döneminin bitki örtüsü, kozalaklı ağaçlar, eğrelti otları ve çiçekli bitkilerden oluşuyordu. Çiçekli bitkiler, bu dönemde hızla yaygınlaştı ve çeşitlilik gösterdi. Bu dönemde, birçok yeni tür çiçekli bitki ortaya çıktı.

Eosen döneminin hayvanları arasında memeliler, kuşlar, sürüngenler, amfibiler ve balıklar yer almaktadır. Memeliler, bu dönemde hızlı bir şekilde gelişti ve günümüzde Dünya’nın en yaygın kara hayvanları haline geldi. Kuşlar da bu dönemde çeşitlilik gösterdi ve Dünya’nın hemen hemen her yerinde yaşamaya başladı.

Oligosen

Oligosen, Tersiyer döneminin ikinci alt dönemidir ve 44 milyon yıl önce başladı ve 23 milyon yıl önce sona erdi. Bu dönemde, Dünya’nın iklimi, bitki ve hayvanları önemli ölçüde değişti. Oligosen döneminin başlangıcı, Eosen döneminin sona ermesiyle işaretlenmiştir. Bu dönemde, Dünya’nın iklimi soğumaya ve kurumaya başladı. Bu iklim değişikliği, deniz seviyesinin düşmesine ve kıtaların daha da hareket etmesine neden oldu.

Oligosen döneminin iklimi, Eosen dönemine göre daha soğuk ve kuruydu. Bu iklim değişikliğinin başlıca nedenleri arasında, kıtaların hareketleri ve güneş aktivitesindeki değişiklikler yer almaktadır.

Kıtaların hareketleri: Oligosen döneminde, kıtalar, günümüzdeki konumlarına doğru hareket etmeye devam ettiler. Bu hareketler, Dünya’nın atmosferinin ve ikliminin daha da soğumasına ve kurumasına neden oldu. Örneğin, Güney Amerika ve Afrika kıtaları, birbirinden ayrılmaya başladı. Bu ayrılma, Atlantik Okyanusu’nun genişlemesine ve Dünya’nın daha soğumasına neden oldu.
Güneş aktivitesindeki değişiklikler: Oligosen döneminde, güneş aktivitesi azalmaya başladı. Bu azalma, Dünya’ya ulaşan güneş ışığının miktarını azalttı. Bu da, Dünya’nın ikliminin daha da soğumasına ve kurumasına neden oldu.

Oligosen döneminin bitki örtüsü

Oligosen döneminde, çiçekli bitkiler Dünya’nın bitki örtüsünün baskın formunu oluşturmaya devam etti. Bu dönemde, birçok yeni tür çiçekli bitki ortaya çıktı. Yeni tür çiçekli bitkilerin ortaya çıkışı: Oligosen döneminde, çiçekli bitkilerin çeşitliliği önemli ölçüde arttı.

Gülgiller: Gülgiller, günümüzde en yaygın çiçekli bitki familyalarından biridir. Oligosen döneminde, gülgiller familyasına ait birçok yeni tür ortaya çıktı.
Palmiyeler: Palmiyeler, tropikal ve subtropikal bölgelerde yaygın olarak bulunan çiçekli bitkilerdir. Oligosen döneminde, palmiyeler familyasına ait birçok yeni tür ortaya çıktı.

Kuşkonmazgiller: Kuşkonmazgiller, birçok farklı türde bitkiyi içeren bir familyadır. Oligosen döneminde, kuşkonmazgiller familyasına ait birçok yeni tür ortaya çıktı.
Otların yaygınlaşması: Oligosen döneminde, otlar da yaygınlaşmaya başladı. Otlar, kurak iklim koşullarına dayanıklı oldukları için, Oligosen döneminin kurak ikliminde önemli bir rol oynadılar.

Oligosen döneminin hayvanları

Oligosen döneminde, memeliler daha da büyüdü ve çeşitlendi.

Memelilerin büyümesi ve çeşitlenmesi: Oligosen döneminde, memeliler önemli ölçüde büyüdü ve çeşitlilik gösterdi. Bu dönemde ortaya çıkan yeni memeli türlerinden bazıları şunlardır:
Filler: Filler, Dünya’nın en büyük kara memelileridir. Oligosen döneminde, ilk filler ortaya çıktı. Bu filler, günümüzdeki fillerden daha küçüktü.

Kediler: Kediler, günümüzde Dünya’nın en yaygın yırtıcı memelileridir. Oligosen döneminde, ilk kediler ortaya çıktı. Bu kediler, günümüzdeki kedilerden daha küçüktü ve daha çok ağaçlarda yaşıyorlardı.
Köpekler: Köpekler, günümüzde Dünya’nın en yaygın evcil memelileridir. Oligosen döneminde, ilk köpekler ortaya çıktı. Bu köpekler, günümüzdeki köpeklerden daha küçüktü ve daha çok çöllerde yaşıyorlardı.
Maymunlar: Maymunlar, günümüzde tropik bölgelerde yaygın olarak bulunan memelilerdir. Oligosen döneminde, ilk maymunlar ortaya çıktı. Bu maymunlar, günümüzdeki maymunlardan daha küçüktü ve daha çok ağaçlarda yaşıyorlardı.

Oligosen döneminin diğer önemli olayları

Atlantik Okyanusu’nun genişlemesi: Oligosen döneminde, Güney Amerika ve Afrika kıtaları, birbirinden ayrılmaya başladı. Bu ayrılma, Atlantik Okyanusu’nun genişlemesine neden oldu.
Hindistan’ın Asya kıtasına çarpması: Oligosen döneminde, Hindistan kıtası, Asya kıtasına çarptı. Bu çarpışma, Himalaya Dağları’nın oluşumuna neden oldu.

Miyosen

Miyosen dönemi, Tersiyer döneminin üçüncü ve son alt dönemidir ve 23.03 milyon yıl önce başladı ve 5.3 milyon yıl önce sona erdi. Bu dönemde, Dünya’nın iklimi, bitki ve hayvanları önemli ölçüde değişti. Miyosen döneminin başlangıcı, Oligosen döneminin sona ermesiyle işaretlenmiştir. Bu dönemde, Dünya’nın iklimi, Oligosen dönemine göre daha sıcak ve nemliydi. Bu iklim değişikliği, deniz seviyesinin yükselmesine ve kıtaların daha da hareket etmesine neden oldu.

Miyosen döneminin en önemli olaylarından bazıları şunlardır:

İklim: Miyosen dönemi, Dünya’nın tarihindeki en sıcak dönemlerinden biriydi. Bu iklim değişikliğinin başlıca nedenleri arasında, kıtaların hareketleri ve güneş aktivitesindeki değişiklikler yer almaktadır. Kıtaların hareketleri, Dünya’nın atmosferini ve iklimini değiştiren önemli bir faktördür. Miyosen döneminde, kıtalar, günümüzdeki konumlarına doğru hareket etmeye devam ettiler. Bu hareketler, Dünya’nın atmosferinin ve ikliminin daha da ısınmasına neden oldu.

Örneğin, Amerika kıtaları, birbirlerine yaklaşmaya başladı. Bu yaklaşma, Panama Kanalı’nın oluşumuna ve Karayip Denizi’nin oluşmasına neden oldu. Güneş aktivitesindeki değişiklikler de Dünya’nın iklimini etkileyebilir. Miyosen döneminde, güneş aktivitesi artmaya başladı. Bu artış, Dünya’ya ulaşan güneş ışığının miktarını artırdı. Bu da, Dünya’nın ikliminin daha da ısınmasına neden oldu.

Bitki örtüsü: Miyosen döneminde, çiçekli bitkiler Dünya’nın bitki örtüsünün baskın formunu oluşturmaya devam etti. Bu dönemde, birçok yeni tür çiçekli bitki ortaya çıktı. Çiçekli bitkiler, böceklerin ve diğer hayvanların tozlaşmasını kolaylaştıran yeni özellikler geliştirmişlerdi. Bu da, çiçekli bitkilerin hızla yayılmasına ve çeşitlenmesine neden oldu.

Miyosen döneminde ortaya çıkan yeni çiçekli bitki türlerinden bazıları şunlardır:

Çalılar: Miyosen döneminde, çalılar önemli ölçüde yaygınlaştı. Çalılar, daha sıcak ve kurak iklim koşullarına dayanıklı oldukları için, Miyosen döneminin daha ılıman ikliminde önemli bir rol oynadılar.
Otlar: Miyosen döneminde, otlar da daha da yaygınlaştı. Otlar, daha sıcak ve kurak iklim koşullarına dayanıklı oldukları için, Miyosen döneminin ılıman ikliminde önemli bir rol oynadılar.
Hayvanlar: Miyosen döneminde, memeliler günümüzdeki formlarına yakınlaştı. Bu dönemde, birçok yeni tür memeli ortaya çıktı.

Memeliler, Oligosen döneminde önemli ölçüde gelişmişti. Miyosen döneminde, memeliler daha da büyüdü ve çeşitlilik gösterdi. Bu dönemde ortaya çıkan yeni memeli türlerinden bazıları şunlardır:

Primatlar: Miyosen döneminde, primatlar önemli ölçüde gelişti. Bu dönemde, ilk şempanze, orangutan ve goril ortaya çıktı.

Kediler: Miyosen döneminde, kediler önemli ölçüde gelişti. Bu dönemde, ilk kaplan, aslan ve leopar ortaya çıktı.
Köpekler: Miyosen döneminde, köpekler önemli ölçüde gelişti. Bu dönemde, ilk kurt, çakal ve tilki ortaya çıktı.
Filler: Miyosen döneminde, filler önemli ölçüde büyüdü. Bu dönemde, günümüzdeki fillere benzer filler ortaya çıktı.

Balinalar: Miyosen döneminde, balinalar ortaya çıktı. Bu dönemde, ilk balinalar, kara memelilerinden deniz memelilerine geçiş sürecindeydiler.

Kuaterner dönem

Kuaterner dönem, 2,6 milyon yıl önce başladı ve günümüzde devam etmektedir. Bu dönem, iki alt (pliyosen, pleistosen) döneme ayrılır:

Pliyosen

Pliyosen dönemi, Kuaterner döneminin ilk alt dönemidir ve 5.3 milyon yıl önce başladı ve 2.58 milyon yıl önce sona erdi. Bu dönemde, Dünya’nın iklimi, bitki ve hayvanları önemli ölçüde değişti. Pliyosen döneminin başlangıcı, Miyosen döneminin sona ermesiyle işaretlenmiştir. Bu dönemde, Dünya’nın iklimi, Miyosen dönemine göre daha soğuk ve kuruydu. Bu iklim değişikliğinin başlıca nedenleri arasında, kıtaların hareketleri ve güneş aktivitesindeki değişiklikler yer almaktadır.

Kıtaların hareketleri, Dünya’nın atmosferini ve iklimini değiştiren önemli bir faktördür. Pliyosen döneminde, kıtalar, günümüzdeki konumlarına doğru hareket etmeye devam ettiler. Bu hareketler, Dünya’nın atmosferinin ve ikliminin daha da soğumasına ve kurumasına neden oldu. Örneğin, Avrasya ve Afrika kıtaları, birbirlerine yaklaşmaya başladı. Bu yaklaşma, Alpler ve Himalaya Dağları‘nın oluşumuna neden oldu. Bu dağların oluşumu, Dünya’nın iklimini önemli ölçüde etkiledi.

Güneş aktivitesindeki değişiklikler de Dünya’nın iklimini etkileyebilir. Pliyosen döneminde, güneş aktivitesi azalmaya başladı. Bu azalma, Dünya’ya ulaşan güneş ışığının miktarını azalttı. Bu da, Dünya’nın ikliminin daha da soğumasına ve kurumasına neden oldu.

Pliyosen döneminin en önemli olaylarından bazıları şunlardır:

İklim: Pliyosen dönemi, Dünya’nın tarihindeki en soğuk dönemlerinden biriydi. Bu iklim değişikliğinin başlıca nedenleri arasında, kıtaların hareketleri ve güneş aktivitesindeki değişiklikler yer almaktadır.

Bitki örtüsü: Pliyosen döneminde, bitki örtüsü, Miyosen dönemine göre daha az çeşitliydi. Bu dönemde, kurak iklim koşullarına dayanıklı olan bitkiler yaygınlaştı.
Hayvanlar: Pliyosen döneminde, memeliler günümüzdeki formlarına yakınlaştı. Bu dönemde, birçok yeni tür memeli ortaya çıktı.

Pliyosen döneminin diğer önemli olayları

Pliyosen döneminde, aşağıdaki önemli olaylar da gerçekleşti:

Alpler ve Himalaya Dağları’nın oluşumu: Pliyosen döneminde, Avrasya ve Afrika kıtaları, birbirlerine yaklaşmaya başladı. Bu yaklaşma, Alpler ve Himalaya Dağları’nın oluşumuna neden oldu. Bu dağların oluşumu, Dünya’nın iklimini önemli ölçüde etkiledi.
Buzulların büyümesi: Pliyosen döneminde, Dünya’nın iklimi soğumaya devam etti. Bu soğuma, buzulların büyümesine neden oldu. Buzullar, Dünya’nın yüzeyinin önemli bir kısmını kapladı.

Pleistosen

Pleistosen dönemi, Kuaterner döneminin ikinci alt dönemidir ve 2.58 milyon yıl önce başladı ve 11.700 yıl önce sona erdi. Bu dönemde, Dünya’nın iklimi, bitki ve hayvanları önemli ölçüde değişti. Pleistosen döneminin başlangıcı, Pliyosen döneminin sona ermesiyle işaretlenmiştir. Bu dönemde, Dünya’nın iklimi, Pliyosen dönemine göre daha soğuk ve kuruydu. Bu iklim değişikliğinin başlıca nedenleri arasında, kıtaların hareketleri ve güneş aktivitesindeki değişiklikler yer almaktadır.

Kıtaların hareketleri, Dünya’nın atmosferini ve iklimini değiştiren önemli bir faktördür. Pleistosen döneminde, kıtalar, günümüzdeki konumlarına doğru hareket etmeye devam ettiler. Bu hareketler, Dünya’nın atmosferinin ve ikliminin daha da soğumasına ve kurumasına neden oldu. Örneğin, Avrasya ve Amerika kıtaları, birbirlerinden ayrılmaya başladı. Bu ayrılma, Bering Boğazı‘nın oluşmasına neden oldu. Bu boğaz, Asya ve Amerika kıtalarını birbirinden ayırarak, hayvanların ve bitkilerin göçünü engelledi.

Güneş aktivitesindeki değişiklikler de Dünya’nın iklimini etkileyebilir. Pleistosen döneminde, güneş aktivitesi dalgalanmalar gösterdi. Bu dalgalanmalar, Dünya’nın ikliminin daha da soğumasına ve kurumasına neden oldu.

Pleistosen döneminin en önemli olaylarından bazıları şunlardır:

İklim: Pleistosen dönemi, Dünya’nın tarihindeki en soğuk dönemlerinden biridir. Bu iklim değişikliğinin başlıca nedenleri arasında, kıtaların hareketleri ve güneş aktivitesindeki değişiklikler yer almaktadır. Pleistosen döneminde, Dünya’nın büyük bir kısmı buzullarla kaplandı. Buzullar, Dünya’nın yüzeyinin yaklaşık üçte birini kapladı.
Bitki örtüsü: Pleistosen döneminde, bitki örtüsü, buzulların olmadığı bölgelerde de oldukça değişti. Buzulların olmadığı bölgelerde, kurak iklim koşullarına dayanıklı olan bitkiler yaygınlaştı.

Hayvanlar: Pleistosen döneminde, memeliler günümüzdeki formlarına yakınlaştı. Bu dönemde, birçok yeni tür memeli ortaya çıktı.

Pleistosen döneminin diğer önemli olayları

Pleistosen döneminde, aşağıdaki önemli olaylar da gerçekleşti:

Buzulların büyümesi ve küçülüşü: Pleistosen döneminde, Dünya’nın iklimi dalgalanmalar gösterdi. Bu dalgalanmalar, buzulların büyümesine ve küçülmesine neden oldu. Buzullar, Dünya’nın yüzeyinin önemli bir kısmını kapladığı dönemlere buzul çağları, buzulların küçüldüğü dönemlere ise buzul arası çağlar adı verilir.
İnsanların ortaya çıkışı: Pleistosen döneminin sonlarında, insanlar ortaya çıktı. İlk insanlar, Afrika kıtasında ortaya çıktı ve daha sonra diğer kıtalara yayıldı.

Senozoik Dönemin İklimi

Senozoik dönemin başlangıcında, Dünya’nın iklimi sıcak ve nemliydi. Ancak, zamanla iklim soğumaya ve kurumaya başladı. Bu iklim değişikliğinin başlıca nedenleri arasında, kıtaların hareketleri ve güneş aktivitesindeki değişiklikler yer almaktadır.

Genel olarak Senozoik Dönem’in iklimi şu şekilde özetlenebilir:

Senozoik Dönem’in başlangıcında, Dünya’nın iklimi genel olarak soğuk ve kuruydu.
Senozoik Dönem’in ilerleyen dönemlerinde, kıtaların hareketleri ve güneş aktivitesindeki değişiklikler nedeniyle, Dünya’nın iklimi daha da soğuk ve kuru hale geldi.
Pleistosen Dönemi’nde, Dünya’nın iklimi, en soğuk dönemine ulaştı ve buzullar Dünya’nın büyük bir kısmını kapladı.

Holosen Dönemi’nde, buzulların erimesiyle birlikte, Dünya’nın iklimi daha ılıman ve nemli hale geldi.

Senozoik dönemin bitki ve hayvanları

Senozoik dönemin başında, Dünya’nın bitki örtüsü, kozalaklı ağaçlar ve eğrelti otlarından oluşuyordu. Ancak, zamanla çiçekli bitkiler daha yaygın hale geldi. Çiçekli bitkiler, böceklerin ve diğer hayvanların tozlaşmasını kolaylaştıran yeni özellikler geliştirmişlerdi. Bu da, çiçekli bitkilerin hızla yayılmasına ve çeşitlenmesine neden oldu.

Senozoik dönemin hayvanları arasında memeliler, kuşlar, sürüngenler, amfibiler ve balıklar yer almaktadır. Memeliler, bu dönemde hızlı bir şekilde gelişti ve günümüzde Dünya’nın en yaygın kara hayvanları haline geldi. Kuşlar da bu dönemde çeşitlilik gösterdi ve Dünya’nın hemen hemen her yerinde yaşamaya başladı.

Senozoik Dönemin Önemli Olayları

Senozoik dönem, Dünya’nın tarihinin en önemli dönemlerinden biridir. Bu dönemde, Dünya’nın iklimi, bitki ve hayvanları önemli ölçüde değişti. Bu değişiklikler, günümüzdeki Dünya’nın şekillenmesinde önemli rol oynadı.

Senozoik dönemin en önemli olaylarından bazıları şunlardır:

Kretase-Paleojen yok oluşu: Bu yok oluş, yaklaşık 66 milyon yıl önce, Dünya’ya bir göktaşı veya kuyruklu yıldızın çarpması sonucu meydana gelmiştir. Bu çarpışma, Dünya’nın atmosferini ve iklimini değiştirmiş ve birçok canlı türünün neslinin tükenmesine neden olmuştur.
Memelilerin gelişimi: Senozoik dönemin başlangıcında, memeliler küçük ve önemsiz hayvanlardı. Ancak, zamanla memeliler büyüdü ve çeşitlilik gösterdi. Bugün, memeliler Dünya’nın en yaygın kara hayvanlarıdır.
Kuşların gelişimi: Kuşlar, Senozoik dönemin başında, küçük ve uçamayan hayvanlardı. Ancak, zamanla kuşlar büyüdü ve uçma yeteneği geliştirdi. Bugün, kuşlar Dünya’nın her yerinde yaşayan çeşitli hayvanlardır.

Çiçekli bitkilerin gelişimi: Senozoik dönemin başında, Dünya’nın bitki örtüsü, kozalaklı ağaçlar ve eğrelti otlarından oluşuyordu. Ancak, zamanla çiçekli bitkiler daha yaygın hale geldi. Çiçekli bitkiler, böceklerin ve diğer hayvanların tozlaşmasını kolaylaştıran yeni özellikler geliştirmişlerdi. Bu da, çiçekli bitkilerin hızla yayılmasına ve çeşitlenmesine neden oldu.
İnsanların ortaya çıkışı: İnsanlar, Senozoik dönemin sonlarına doğru, Afrika’da ortaya çıktı. İnsanlar, kısa sürede Dünya’nın her yerine yayıldı ve Dünya’nın tarihini önemli ölçüde etkiledi.