Doğada farklı türden kayaçlar bir rastgelelik içinde oraya buraya serpiştirilmi olarak bulunmazlar. Tersine, belirli türden kayaçlar değişen kalınlıklarda paketler halinde düzenlenmişlerdir. Bu, biz jeologlar/jeoloji mühendisleri açısından anlaşılabilir bir durumdur. Sedimanter kayaçlar belirli çökelme ortamlarında oluşurlar ve her çökelme ortamı belirli tür kayaçları üretme eğilimindedir. Söz gelimi sıcak sığdenizlerde organizma yığışımları (resifler), da zincirlerinin ovalara birleştiği yerlerde daha çok alüviyal yelpaze çakılları birikme eğilimindedir. İşte doğadaki tabakalı kayaçlarda (sedimanter ve volkanik kayaçlar) gözlenen bu bütünlüklü kaya dizilimlerine litostratigrafi adı verilir.
Litostratigrafi birimleri arazide kaya türleri dikkate alınarak belirlendiklerinden temel jeolojik harita birimleridir. Çünkü arazide jeoloji haritası yapmaya çıkan bir jeolog kayaçların türlerine ve görünü özelliklerine dayanarak onları birbirinden ayırabilir, haritasına işleyebilir. Tabakalı kayaçlar dışında kalan magmatik ve metamorfik kayaçlar içinde litodem birimleri ayırtlanır.
Litostratigrafi bütün dünyadaki jeologların kavramlardan aynı şeyi anlayabilmeleri için kesin bir hiyerarşik yapı kullanılır. Yani litostratigrafi terminolojisi uluslararasıdır. Temel litostratigrafi birimi formasyondur. Bu, büyük ölçüde homojen (bir veya birkaç kaya türünün ardalanması şeklinde olan), haritada açıklıkla gösterilebilecek boyutlarda bir kaya birimidir.
Kurallı Litostratigrafi Pratiği
Yeni bir araziye giren her jeologun ilk işi varolan kayaçların dizilimini anlatmaktır. Bu, üç eyi içerir ;
1) Kayaçların (litolojilerin) ayrıntılı gözlem ve tanımlanması
2) Geleneklere uygun olarak stratigrafik birimlerin oluşturulması
3) Bunların uzayda da ılımlarının belirlenmesi.
İşte bu üç olayı içeren süreç litostratigrafinin konusudur.
Litostratigrafi, kayaçların belirli kurallar uyarınca tanımlanması ve zaman ve uzayda başkaları ile karşılaştırılmasıdır. Bu, jeolojik kaydın yorumlanması için gerekli ham veriyi sağlar. Bu, bir araziden diğerine stratigrafik kaydın karşılaştırılarak bölgesel jeolojik resmin inşa edilmesi süreçlerinin temelini oluşturur. Bu, aynı zamanda bir alandaki ile başka biri arasında kayaçların zaman ilişkilerini saptamanın ilk evresini oluşturur.
Litostratigrafi, kaya istiflerinin litostratigrafik birimler olarak bilinen kaya birimlerine bölünmesini öngörür. Bu birimlerden her biri kaya türü itibariyle homojen olmalıdır. Bu birimlerin tanımlamaları belirgin litolojik sınırlara sahipseler genellikle daha kolaylaşır. Geleneksel olarak litostratigrafi birimleri yalnız tabakalı kayaçlarda tanımlanırlar. Ancak jeolojik kayıt yalnız tabakalı kayaçları değil, magmatik ve metamorfik kayaçları da içerir. “Litodem Birimleri“ deyimi bazı araştırmacılar tarafından tabakalı olmayan bu iki grup için kullanılır.
Litostratigrafi, birimler için kullanılan terimlerde sıkı bir hiyerarşi uygular; öylesine ki, dünyanın her yerindeki jeologlar bir terimi aynı şekilde anlayabilsinler. Bu terminoloji uluslararası anlaşmalarla garanti altına alınmıştır. Temel birim formasyondur. Bu, jeolojik haritaya açık seçik geçirilebilecek, büyük ölçüde homojen litolojilerden (bir veya birkaç kaya türünün düşey/yanal yönde ardalanmasından) ibaret bir birimdir. O halde formasyon haritalanabilir bir birimdir. Bir formasyon adı ancak bir jeolojik makale olarak dergide basıldığında formal (kurallı) alarak hayat bulur. Bu noktadan sonra, diğer jeologlar bu ismi kullanmalıdır ki karışıklık ve yanlı yorum olmasın. Bu formal işlem üstteki kutucukta açıklanmaktadır. Bu haritalanabilir birimlerin tanımlanması litostratigrafinin temelini oluşturuyor.
Bir litostratigrafi biriminin başka alanlardakilerle karşılaştırılmasına korelasyon (deneútirme) adı verilir. Deneştirme çoğunlukla kom u alanlarda yapılır, ancak bazen birbirinden çok uzak alanların stratigrafileri de (örneğin iki ayrı kıtanın) deneştirilir.
Korelasyonun nihai amaçları
1) Daha geni bir alanda litostratigrafi birimlerinin bağıl kronolojisini kurma, dolayısıyla jeolojik olayların bağıl sırasını ortaya çıkarma
2) Kayaçların uzamsal dağılım desenine bakarak özgün bir alanın jeolojik gelişiminin anlaşılmasını sağlamaktır. Pratikte bu tür bir korelasyon çeşitli yollarla yapılabilir. En yaygın kullanılan basit görsel deneştirmedir.
Bir korelasyonda litolojik eşdeğerlik birleştirme çizgileri ile ifade edilir. Bu çizgiler benzer litolojideki birimleri birleştirir.