Fotojeolojik Çalışmaların Arazi Çalışmalarına Göre Yapılışı
Fotojeolojik çalışmalar, arazi çalışmalarıyla birlikte planlı bir şekilde yürütülmelidir. Bu çalışmaların sırası, araştırmanın amacına ve çalışma alanının özelliklerine göre değişebilir.
Bir karşılaştırma yaptığımız takdirde, hava fotoğrafları üzerine jeolojik inceleme yapmanın, doğrudan doğruya arazi üzerinde yapılan jeolojik çalışmalara göre bazı üstünlükleri bulunduğunu görürüz. Aşağıda özetlenen bu üstünlükler fotojeolojinin önemini de ortaya koymaktadır.
Fotojeolojinin Önemi
Hava fotoğrafları yeryüzünün her türlü ayrıntısını gösterirler. Bu nedenle tek tek, ya da mozaik halinde, çıplak gözle incelendiklerinde de bir bakıma harita görevi yaparlar. Ancak daha ilerde görüleceği gibi, hava fotoğraflarında bazı geometrik bozuklukların, özellikle ölçek bozukluklarının bulunması; yer isimlerinin ve topoğrafik eş yükseklik eğrilerinin yokluğu nedenleriyle, bunlara tam bir harita gözüyle bakılması olanaksızdır. Buna karşılık haritalarda görülemeyen pek çok yeryüzü ayrıntısı hava fotoğrafları üzerinde görülebilir.
Fotojeolojisinin başlıca önemli noktaları
Hava fotoğrafları üzerinde çok geniş bir arazi kesimini aynı anda ve istenildiği kadar tekrarlayarak gözetleme olanağı vardır. Örneğin 1/35000 ölçekli ve 18*18 cm boyutlu bir hava fotoğrafı yaklaşık olarak 36 km2 kadar bir alanı kapsar. Aynı bölgenin hava fotoğrafları uçuş planına göre tek tek yan yana getirilerek, fotomozaik elde edildiği taktirde, bu alan istenildiği kadar büyütülebilir.
Halbuki, arazi çalışmaları sırasında, arazinin engebe ve bitki örtüsü durumuna göre bazı hallerde görüş alanı birkaç yüz metrekareye kadar düşebilir. Hatta arazinin yüksek bir noktasına çıkararak görüş alanı genişletilse bile; birkaç km. uzaktaki yerlerin ayrıntısı, mesafe uzaklığından ötürü, tam görülmez. Buna karşılık hava fotoğraflarında arazinin her noktası hemen hemen aynı uzaklıktan gözetlenmiş olmaktadır.
Mevsime, zamana ve hava koşullarına bağlı olmaksızın, hava fotoğrafları üzerinde istenildiği kadar ve istenildiği an, masa başında çalışma olanağı vardır. Gerçekten de arazide karlı ve soğuk kış mevsiminde, yazın yağışlı günlerinde, ya da geceleri çalışmak sözkonusu değilken; hava fotoğrafları üzerinde çalışmak için bu tür sınırlamalar bulunmamaktadır.
Hava fotoğrafları üzerinde yapılan çalışmalar arazi çalışmalarına göre çok daha az personel, malzeme ve para gerektirir. Bir kere fotoğraflar çekildikten sonra bunlar istenildiği kadar çoğaltılarak, değişik araştırmacıların istifadesine sunulabilir.
Jeolojiyi meslek olarak seçen bayanlar için de fotojeoloji ayrı bir anlam taşımaktadır. Bayanlar için arazide çalışmanın genellikle bazı güçlükleri bulunduğundan, kendileri belirli sınırlar içinde fotojeoloji yardımıyla mesleki çalışmalarını yürütebilir, mesleki bilgi ve tecrübelerini arttırabilirler.
Yukarıda açıklanan üstünlüklere rağmen şu noktayı vurgulamak gerekir ki, fotojeolojik çalışmalar hiç bir zaman tam olarak saha jeolojisinin yerini tutamaz; onun tamamlayıcısı durumundadır. Ayrıca bir jeolojik projenin gerçekleşmesi için arazide harcanacak zamanı önemli ölçüde kısaltabilir. Bu ölçünün oranı çalışmanın çeşidine, arazinin fotojeolojik çalışmalar için elverişlilik derecesine ve görevli jeologların fotojeolojik tecrübelerine bağlı olarak az çok değişir.
Fotojeolojik Çalışmaların Arazi Çalışmalarına Göre Yapılışı
Fotojeoloji, jeolojik haritalama, jeolojik yapıların incelenmesi ve doğal kaynak araştırmaları gibi birçok alanda kullanılan bir bilim dalıdır. Bu alanda yapılan çalışmalar, hava fotoğrafları ve uydu görüntülerinin yorumlanması yoluyla gerçekleştirilir. Fotojeolojik çalışmaların arazi çalışmalarıyla birlikte yürütülmesi, jeolojik bilginin daha doğru ve detaylı bir şekilde elde edilmesini sağlar.
Fotojeolojik çalışmalar, arazi çalışmalarıyla birlikte planlı bir şekilde yürütülmelidir. Bu çalışmaların sırası, araştırmanın amacına ve çalışma alanının özelliklerine göre değişebilir. Bir jeolojik proje bütününde, özellikle ana amacı jeolojik harita olan bir projede, fotojeolojik çalışmalar arazi çalışmalarına göre belirli saralara göre yapılmalıdır. Bu sıraları aşağıdaki gibi belirtebiliriz;
Fotojeolojik çalışmalar daha çok kış mevsiminde, araziye çıkmadan önce ön çalışmalar şeklinde yapılmalıdır. Böyle bir ön çalışma ile yaz aylarında yapılacak arazi çalışmasını planlamak; ayrıca arazinin jeolojik yapısı hakkında genel bilgi edinmek olanağı vardır. Bu çalışma yöntemi, araziye çıkılamayan kış mevsiminde zamanın değerlendirilmesi bakımından da yararlı olur.
Arazi kamplarında akşamları ertesi günün arazi çalışmasını planlamak için de o gün gidilecek arazinin hava fotoğraflarından yararlanılmalıdır.
Yine günlük arazi çalışmalarının kontrolü için, kamplarda akşamları hava fotoğraflarının incelenmesi yararlı olur.
Arazide dolaşırken, o arazi kesiminin hava fotoğraflarının harita çantasında bulundurulması; böylece çalışmalar sırasında zaman zaman arazi gözlemleri ile fotoğraflar üzerindeki verilerin karşılaştırılması da çeşitli faydalar sağlayabilir.
Arazi mevsiminin sonunda veya genel olarak arazi dönüşünde, arazide yapılan çalışmaların doğruluk derecesine kontrol etmek; gerekirse bazı düzeltmeler veya tamamlamalar yapmak için de hava fotoğraflarından yararlanılmalıdır.
