Modern Jeolojinin Doğuşu

1700’lü yılların sonları çoğunlukla modern jeolojinin başlangıcı olarak kabul edilir. Bu zamanda James Hutton adında bir iskoç fizikçi (ve aynı zamanda çiftçi) “Dünya Teorisi” adlı çalışmasını yayımladı. Bu çalışmada, Hutton, “üniformitariyanizm” (tek düzecilik) doktrini olarak bilinen bir prensibi ileri sürüyordu. Bu fikir modern jeolojinin temel prensiplerinden biridir. Basitçe öyle ifade edilebilir ; “bugün işleyen fiziksel, kimyasal ve biyolojik yasalar jeolojik geçmişte de çalışmışlardır” Bu, bugün gezegenimizi ekillendirdişini gözlediğimiz süreçlerin uzun zamandan beri varlıklarını sürdürdükleri anlamına gelir.

Üniformitariyanizm çoğunlukla “Bugün geçmişin anahtarıdır” sözüyle ifade edilir. Hutton’ un “Dünya Teorisi”nden, önce hiç kimse, jeolojik süreçlerin son derece uzun zaman dilimleri boyunca oluştuklarını açıkça gösterememiştir. Hutton, küçük gözüken kuvvetlerin uzun zaman aralıkları boyunca uygulandıklarında katastrafik olayların yarattığı kadar önemli sonuçlar yaratacağını ikna edici bir  şekilde ortaya koymuştur. Kendinden öncekilerden farklı olarak Hutton, görüşlerini destekleyen doğrulayıcı gözlemlerden sözetmiştir.

Hutton’ un edebi tarzı (yazım ekli), sıkıcı ve zor anla ılır oldu undan çalışmaları pek okunup anlaşılamadı. 1802’de Hutton’ un arkadaşı ve meslektaşı John Playfair “açıklamalı Hutton Teorisi” adlı çalışmayı bastı. Bu çalışmada Hutton’ un görüşleri daha açık ve çekici bir dille ifade edildi. Playfair’ in bir çalışmasından sonra modern jeolojinin asıl ileri doğru fırlamasını sağlayan ki ingiliz jeologu Charles Lyell olmuştur. 1830 ile 1872 yılları arasında onun büyük eseri “Jeolojinin ilkeleri” 12 baskı yapmıştır.

Lyell öncülerinden çok daha ikna edici bir ekilde bugün gözlenen jeolojik süreçlerin jeolojik geçmişte de işlediklerini göstermiştir. Üniformitariyanizm’ i ilk kez Lyell ortaya atmamı olsa da, kuramı ba arıyla yorumlayan ve bilim camiasına mâl eden ki Lyell olmuştur.

Bir önceki yazımız olan Kayıköy Formasyonu başlıklı makalemizde kayıköy çamurtaşları, kayıköy formasyonu ve kayıköy litolojisi hakkında bilgiler verilmektedir.