JeoGenc.NET – Jeoloji Mühendisliği Dersleri
Mineraller Nasıl Oluşur? Minerallerin Oluşması için Yerler Nereler?
Minerallerin oluşması özetle şu üç maddeyle sıralanabilir;
o Çözeltilerden
o Ergiyiklerden
o Buharlardan meydana gelirler
Bu ortamlarda atomlar düzensiz olarak yer alırlar ve gelişigüzel bir dağılım gösterirler. Sıcaklık, basınç ve konsantrasyon’daki değişmelerle: atomlar birbirine eklenerek düzenli bir dizilim kazanırlar..
Çözeltilerden minerallerin oluşması
Mineraller, çözünmüş maddeler çözeltiden çıkıp katılaştığında çözeltilerden çökelme yoluyla oluşabilir. Bu süreç, sıcak, mineral açısından zengin su soğuduğunda ve belirli minerallerle doygun hale geldiğinde meydana gelebilir. Su soğudukça mineraller kristalleşecek ve birikintiler oluşturacaktır.
Bu süreç, kaplıcalar, gayzerler ve hidrotermal menfezler dahil olmak üzere çeşitli ortamlarda meydana gelebilir. Örneğin kuvars ve kalsit mineralleri kaplıca sularının çökelmesiyle, kalkopirit minerali ise hidrotermal sıvıların çökelmesiyle oluşabilir. Çözeltilerden çökelme, kalsit ve aragonit minerallerinin biyomineralizasyon süreçleri yoluyla oluşabildiği okyanuslarda da meydana gelebilir. Bu mineraller, kabukların ve mercan resiflerinin önemli bileşenleridir.
Ek olarak, jips ve halit gibi bazı mineraller, deniz suyunun veya diğer mineral bakımından zengin suların buharlaşması yoluyla oluşabilir. Su buharlaştıkça, mineraller daha konsantre hale gelecek ve sonunda kristalleşecek ve birikintiler oluşturacaktır.
Ergiyiklerden minerallerin oluşması
Ergiyikler, volkanik kayalar olarak bilinen, magma veya lava ile oluşan kayaçlardır. Bu kayalar soğudukça ve solid hale geldikçe, mineraller magma veya lavada meydana gelen kristalleşme sırasında oluşabilir. Örneğin, olivin minerali, basaltik lavada soğuduğunda oluşabilir.
Ergiyikler ayrıca, metamorfik prosesler sırasında oluşabilir. Bu proses, kayaların yüksek basınç ve sıcaklıklara maruz bırakılması sonucu meydana gelir. Örneğin, granat minerali, mika zengin kayaların metamorfizmi sırasında oluşabilir. Ergiyikler ayrıca, hava şartları ve erozyon etkisiyle zamanla parçalanıp değiştirilerek oluşabilir. Örneğin, kaolinit minerali, feldspat zengin kayaların hava şartlarına maruz kalması sonucu oluşabilir.
Buharlardan mineral oluşumu
Buharlar, çözülmüş maddelerin çözeltiden çıkıp solid hale geldiği sıvı çözeltilerdir. Buharlar, sıcak, mineral zengin suların soğuması sonucu oluşabilir. Sular soğuduğunda, mineraller kristalleşip deposu oluşturabilir. Bu proses, farklı ortamlarda gerçekleşebilir, örneğin sıcak pınarlarda, gejzerlerde ve hidrotermal ventlerde. Örneğin, kuvars ve kalsit mineralleri, sıcak pınar sularından oluşabilir ve kalkopirit minerali hidrotermal sıvılardan oluşabilir.
Buharlardan mineral oluşumu, okyanuslarda da gerçekleşebilir. Kalsit ve aragonit mineralleri, biyomineralizasyon süreçleriyle oluşabilir ve bu mineraller kabuk ve coral reeflerin önemli bileşenleridir. Ayrıca, gypsum ve halit gibi bazı mineraller, deniz suyu veya diğer mineral zengin suların buharlaşması sırasında oluşabilir. Su buharlaştıkça, mineraller daha yoğun hale gelecek ve sonunda kristalleşip deposu oluşturacaktır.
Mineraller, doğal olarak oluşan, belirli bir kimyasal bileşime ve belirli bir kristal yapıya sahip inorganik maddelerdir. Aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli işlemler yoluyla oluşabilirler:
- Bir magma veya lavdan kristalleşme: Erimiş kaya soğuyup katılaştığında, erimiş malzeme kristalleşirken mineraller oluşabilir. Örneğin, olivin minerali bazaltik lavın soğumasından oluşabilir.
- Bir çözeltiden çökelme: Çözünmüş maddeler çözeltiden çıkıp katılaştığında da mineraller oluşabilir. Bu, mineral açısından zengin sıcak su soğuduğunda ve belirli minerallerle doygun hale geldiğinde ve mineraller daha sonra kristalleşip birikintiler oluşturduğunda olabilir.
- Biyolojik süreçler: Kalsit ve aragonit gibi bazı mineraller, canlı organizmaların faaliyetleri yoluyla oluşabilir. Örneğin kalsit, kabukların ve kemiklerin ortak bir bileşenidir ve biyomineralizasyon süreçleri yoluyla oluşabilir.
- Metamorfizma: Mineraller, kayaçlar yüksek basınç ve sıcaklıklara maruz kaldığında meydana gelen metamorfizma sürecinde de oluşabilir. Örneğin, mineral garnet, mika bakımından zengin kayaların metamorfizması yoluyla oluşabilir.
- Ayrışma ve erozyon: Mineraller, ayrışma ve erozyon yoluyla önceden var olan kayaların parçalanması ve değiştirilmesi yoluyla da oluşabilir. Örneğin, mineral kaolinit, feldispat bakımından zengin kayaların ayrışmasından oluşabilir.
