Metamorfizma Türleri

Jeolojik bulunuş şekillerine göre metamorfizma türleri yersel (lokal) metamorfizma ve bölgesel (rejyonal) metamorfizma olamak üzere başlıca iki gruba ayrılır. Her grupta ayrıca metamorfizma faktörlerine , dolayısıyla oluşum şekillerine bağlı olarak değişik metamorfizma türleri ayırt edilir.

 

Metamorfik olayların geliştiği birçok ortam bulunmaktadır. Çoğunluğu levha kenar sınırlarında ve magmatik faaliyetle beraber oluşmuştur. Metamorfik petrolojide ‘kati durumda olan’ kayaclarda meydana gelen degisiklikler incelenir. Magmatik petrolojide ise sivi veya kismen katilasmis, yari sivi-yari kati durumundaki magmadan itibaren gelisen kayac olusumlari incelenir.

 

Metamorfik olayların geliştiği birçok ortam bulunmaktadır. Çoğunluğu levha kenar sınırlarında ve magmatik faaliyetle beraber oluşmuştur. Burada aşağıdaki metamorfizma türlerini ele alacağız

 

Yersel Metamorfizma

Kontak metamorfizma

Pirometamorfizma

Hidrotermal metamorfizma

Dinamik metamorfizma

 

Bölgesel Metamorfizma

Dinamotermal metamorfizma

Gömülme metamorfizması

Okyanus tabanı metamorfizması

 

DİĞER METAMORFİK ORTAMLAR

Bu ortamlarda dar, ufak boyutlu ve yersel metamorfizma etkindir.

 

FAY ZONLARINA BAĞLI METAMORFİZMA

Yüzeye yakın kaya davranışı katı malzemenin kırılması şeklindedir. Buna bağlı olarak fay düzlemi boyunca kaya kırılmış ve ezilmiş olur. Gevşek tutturulmuş bu kayaya fay breşi denir, kaya parçaları ve kaya unundan oluşur (aşağıdaki görselde belirtilmiştir).

 

Kuzey Anadolu Fay zonu boyunca 1000 km uzunluğunda ve yaklaşık 3 km genişliğinde bir bölgede bu tür metamorfizma gözlenebilir. Bazı sığ fay zonlarında yumuşak, tutturulmamış killi malzemeye benzeyen fay dolgusu bulunur. Fayın hareketi esnasında sürtünme ve ezilme işleyişlerine bağlı olarak gelişir. Daha sonra yeraltı suyu etkisi ile malzemeden bozulmalar olur, boşluklarda su birikir.

 

 

Fay zonlarına bağlı esas deformasyon olayları daha derinlerde ve daha yüksek sıcaklıklarda gelişir. Plastik akma ile var olan minerallerde belli görünüşte bir deformasyon gözlenir.

 

Büyük kaya dilimleri ters yönde hareketlerinde ara yüzde kalan minerallerde uzamış taneler gelişirken kayada levhamsı çizgisel bir görünüm kazanır. Şiddetli deformasyon ortamında oluşan bu kayalara milonit adı verilir.

 

İMPAKT (VEYA ŞOK) METAMORFİZMASI

İmpakt (veya şok) metamorfizması yüksek hızla yeryüzüne çarpan meteoritler (kuyruklu yıldız parçaları ve asteroit parçaları) ile oluşan metamorfizma türüdür. Çarpma anında süratli meteoridin enerjisi ısı enerjisine dönüşür ve şok dalgası kaya içine dalar.

 

Sonuçta ufalanmış, kırılmış ve kısmen ergimiş kaya oluşur; ergimiş kaya parçaları ile fırlatılmış cam parçalarının karışımından oluşur ve volkanik bombaya benzer. Bazı durumlarda, sıkı kafes yapılı kuvars (koezit) ve ufak elmas taneciklerine rastlanır. Bu yüksek basınç minerallerinin bulunuşu yeryüzünde bir anlık üst manto derinliklerindekine benzer sıcaklık – basınç koşullarının karşılaşıldığını kanıtlar.

Bir önceki yazımız olan izograd nedir? izograd kullanımı ve metamorfik izogradlar başlıklı makalemizde izograd, izograd nedir ve izograd tanımı hakkında bilgiler verilmektedir.