JeoGenc.NET – Jeoloji Mühendisliği Dersleri
Kayaçların ayrışmasında donma-çözülme ve biyolojik faktörler nasıl bir etkiye sahiptir?
Donma ve çözülmenin ayrışma üzerindeki etkisi;
Su +4 °C de en büyük yoğunluğa ve en küçük hacme sahiptir. 1cm3 su 1 gram ağırlığındadır. 0 °C de 1 gram su 1,00013 cm3 hacim işgal ederken, 0 °C de 1 gram buz ise 1,09083 cm3 lük bir hacim işgal eder. Böylece su buza dönüşürken %9 oranında bir hacim artışına neden olur. %9 oranındaki hacim artışı her cm2ye yaklaşık 160 kglık bir basınç uygulayarak kayaçların parçalanmasına neden olur.
Biyolojik faktörlerin ayrışma üzerindeki etkisi ise;
Kayaçların çatlaklarında büyüme olanağı bulan ağaç kökleri bu çatlaklara sokularak büyük bir basınç uygular ve böylece fiziksel parçalanmaya katkı sağlar. Köklerin yaptıkları bu basınç, hücrelerdeki Turgo-basıncından yani protoplazmanın osmotik basıncından ileri gelir ve değeri çok defa 10 kg/cm2 veya bunun birkaç katı olabilir.
Donma / çözülme etkisi nedir?
Donma – çözülme, buzun oluştuğu soğuk alanlarda meydana gelen bir erozyon sürecidir. Kayadaki bir çatlak suyla dolabilir ve sıcaklık düştükçe donabilir. Buz genişledikçe çatlağı parçalara ayırır ve onu büyütür.
Donma ve çözülme hava şartlarını nasıl etkiler?
Bu işlem kayadaki çatlakları genişletebilir ve sıcaklık donma noktasının üzerine çıktığında buz çözülerek suyun çatlaklara daha da sızmasına izin verir. Bu donma ve çözülme süreci tekrar tekrar gerçekleştiğinde, kaya zayıflamaya başlar ve sonunda köşeli parçalara ayrılır.
Donma / çözülme ayrışması kayayı nasıl zayıflatır?
Hava sıcaklığı donma noktasının altına düşerse, su donacak ve kayaya basınç uygulayarak yüzde 9-10 oranında genişleyecektir. Sıcaklık donma noktasının üzerine çıktığında buz erir. Bu işlem tekrar tekrar gerçekleşirse, kaya zayıflayacak ve sonunda köşeli parçalara bölünecektir.
Biyolojik ayrışma kayaları nasıl etkiler?
Biyolojik ayrışma, bitkiler ve hayvanların neden olduğu hava etkisidir . Bitkiler ve hayvanlar, hava koşullarına neden olan ve ayrıca kayaların ve yer şekillerinin parçalanmasına katkıda bulunan asit oluşturan kimyasallar salgılar.
Hangi Kuvvetler Ayrışma ve Erozyona Neden Olur
Fiziksel Ayrışma. Fiziksel veya mekanik ayrışma, kayanın daha küçük parçalara ayrışmasıdır.
Kimyasal Ayrışma. Kimyasal ayrışma, mineral yapının kimyasal değişiminden kaynaklanan kayanın parçalanmasıdır.
Su Erozyonu.
Rüzgar erozyonu.
Yerçekimi.
Bir önceki yazımız olan Diskordans (Uyumsuzluk) Çeşitleri Nelerdir? başlıklı makalemizde açılı diskordans, diskonformiti ve nonkonformiti hakkında bilgiler verilmektedir.
