Bu sorular ve cevaplar, jeoloji mühendisliği derslerinden biri olan mineraloji ve optik mineraloji derslerini kapsayan konusu olan “Minerallerin Optik Özellikleri” ile ilgili sınava hazırlık olması için hazırlanmıştır. 30 adet soru – cevap şeklinde. Zorluk seviyesi: orta-ileri düzeydedir. Sınava hazırlık soruları yazılı (klasik) ve test şeklinde karışık olarak hazırlanmıştır.
Jeoloji Dersi
Mineraloji ve Optik Mineraloji
Minerallerin Optik Özellikleri
Yazılı (Klasik) ve Test
Soru sayısı ve Zorluk Seviyesi
30 adet soru – cevap şeklinde. Zorluk seviyesi: orta-ileri düzey.
Soru 1: Minerallerin optik özelliklerini etkileyen faktörler nelerdir?
Cevap: Minerallerin optik özelliklerini etkileyen faktörler şunlardır:
- Kristal yapısı: Kristal yapısı, minerallerin optik özelliklerini en çok etkileyen faktördür. Örneğin, hekzagonal ve tetragonal sistemlerde kristalleşen mineraller tek optik eksenli, ortorombik, monoklinik ve triklinik sistemlerde kristalleşen mineraller ise çift optik eksenlidir.
- Kimyasal bileşim: Minerallerin kimyasal bileşimi, onların optik özelliklerini dolaylı olarak etkileyebilir. Örneğin, demir içeren mineraller genellikle kırmızı veya kahverengi renktedir.
- Biçim: Minerallerin şekli, onların optik özelliklerini dolaylı olarak etkileyebilir. Örneğin, uzun ve ince kristalli mineraller genellikle yüksek çift kırmaya sahiptir.
Soru 2: Tek optik eksenli minerallerin optik özellikleri nelerdir?
Cevap: Tek optik eksenli minerallerin optik özellikleri şunlardır:
- Bir optik eksenleri vardır.
- Çift kırma göstermezler.
- Tek nikol altında tek renk gösterirler.
- Çift nikol altında ışığın bir eksen boyunca çift kırıldığı görülür.
Soru 3: Çift optik eksenli minerallerin optik özellikleri nelerdir?
Cevap: Çift optik eksenli minerallerin optik özellikleri şunlardır:
- İki optik eksenleri vardır.
- Çift kırma gösterirler.
- Tek nikol altında farklı renklerde bir ışık gösterirler.
- Çift nikol altında ışığın iki eksen boyunca çift kırıldığı görülür.
Soru 4: Minerallerin optik şekilleri nelerdir?
Cevap: Minerallerin optik şekilleri, polarizen mikroskop altında incelendiğinde görülen şekillerdir. Tek optik eksenli minerallerin optik şekilleri, çift optik eksenli minerallerin optik şekillerinden farklıdır.
Tek optik eksenli minerallerin optik şekilleri:
- Çubuk şekli: Mineralin optik ekseni, gözlemlenen düzleme dik ise, mineral çubuk şekli gösterir.
- Levha şekli: Mineralin optik ekseni, gözlemlenen düzleme paralel ise, mineral levha şekli gösterir.
Çift optik eksenli minerallerin optik şekilleri:
- Piramit şekli: Mineralin optik eksenleri, gözlemlenen düzleme dik ise, mineral piramit şekli gösterir.
- Levha şekli: Mineralin optik eksenleri, gözlemlenen düzleme paralel ise, mineral levha şekli gösterir.
Soru 5: Minerallerin girişim renkleri nelerdir?
Cevap: Minerallerin girişim renkleri, çift optik eksenli minerallerin çift kırma özelliğinden kaynaklanan renklerdir. Mineralin çift kırma miktarı arttıkça, girişim renklerinin dizisi de yükselir.
Girişim renklerinin dizisi:
- 1. dizi: Sarı, kırmızı, turuncu
- 2. dizi: Yeşil, mavi, menekşe
- 3. dizi: Siyahımsı, gri
Soru 6: Minerallerin optik özellikleri nasıl belirlenir?
Cevap: Minerallerin optik özellikleri, polarizen mikroskop kullanılarak belirlenir. Polarize mikroskop, ışığı iki düzlemde titreşen iki ışık demeti olarak ayıran bir cihazdır. Mineralin optik özellikleri, bu iki ışık demetinin davranışına göre belirlenir.
Soru 7: Minerallerin optik özelliklerinin belirlenmesinin jeolojide önemi nedir?
Cevap: Minerallerin optik özelliklerinin belirlenmesinin jeolojide önemli bir yeri vardır. Minerallerin optik özellikleri, minerallerin kimyasal bileşimini, kristal yapısını ve oluşum koşullarını belirlemek için kullanılabilir. Bu bilgiler, jeolojik haritaların hazırlanması, mineral kaynaklarının araştırılması ve jeolojik oluşumların anlaşılması gibi konularda kullanılır.
Soru 8: Aşağıdaki minerallerden hangisi tek optik eksenlidir?
- Kalsit
- Kuvars
- Topaz
- Feldspat
Cevap: Kalsit, topaz ve feldspat ise çift optik eksenlidir. Kuvars, tek optik eksenlidir.
Soru 9: Aşağıdaki minerallerden hangisi girişim renkleri göstermez?
- Kalsit
- Kuvars
- Topaz
- Feldspat
Cevap: Kalsit, topaz ve feldspat girişim renkleri gösterir. Kuvars ise tek optik eksenli olduğu için girişim renkleri göstermez.
Soru 10: Aşağıdakilerden hangi minerallerin optik eksen şekilleri doğru verilmiştir?
- Kalsit: Çubuk veya levha şekli
- Kuvars: Piramit şekli
- Topaz: Piramit veya levha şekli
- Feldspat: Çubuk şekli
Cevap: Doğrusu Topaz: Piramit veya levha şekli
Kalsit: Piramit şekli
Kuvars: Çubuk veya levha şekli
Topaz: Piramit veya levha şekli
Feldspat: Piramit veya levha şekli
Soru 11: Aşağıdaki minerallerden hangisinin çift kırma miktarı en fazladır?
- Kalsit
- Kuvars
- Topaz
- Feldspat
Cevap: Topaz, çift kırma miktarı en fazla olan mineraldir. Kalsit, kuvars ve feldspat ise topaza göre daha az çift kırmaya sahiptir.
Soru 12: Aşağıdaki minerallerden hangisi pleokroizm gösterir?
- Kalsit
- Kuvars
- Topaz
- Feldspat
Cevap: Kalsit, pleokroizm gösterir. Kuvars, topaz ve feldspat ise pleokroizm göstermez.
Soru 13: Pleokroizm nedir?
Cevap: Pleokroizm, bir mineralin farklı renklerde görülmesidir. Pleokroizm, mineralin optik özellikleriyle ilgilidir.
Soru 14: Pleokroizm, hangi minerallerde görülür?
Cevap: Pleokroizm, genellikle çift optik eksenli minerallerde görülür. Ancak, tek optik eksenli minerallerde de pleokroizm görülebilen bazı durumlar vardır.
Soru 15: Pleokroizmin nedenleri nelerdir?
Cevap: Pleokroizmin nedenleri, mineralin kristal yapısı ve kimyasal bileşimi ile ilgilidir.
Soru 16: Pleokroizmin jeolojide önemi nedir?
Cevap: Pleokroizm, minerallerin kimyasal bileşimini, kristal yapısını ve oluşum koşullarını belirlemek için kullanılabilir. Bu bilgiler, jeolojik haritaların hazırlanması, mineral kaynaklarının araştırılması ve jeolojik oluşumların anlaşılması gibi konularda kullanılır.
Soru 17: Aşağıdaki minerallerden hangisi, polarizen mikroskop altında, tek optik eksenli mineraller gibi görünebilir?
- Kalsit
- Kuvars
- Topaz
- Feldspat
Cevap: Topaz, polarizen mikroskop altında, tek optik eksenli mineraller gibi görünebilir. Topaz, çift optik eksenli bir mineraldir, ancak çift kırma miktarı düşüktür. Bu nedenle, topazın optik özellikleri, polarizen mikroskop altında tek optik eksenli minerallere benzer görünebilir.
Soru 18: Aşağıdaki minerallerden hangisinin çift kırma miktarı, 2,4’ten büyüktür?
- Kalsit
- Kuvars
- Topaz
- Feldspat
Cevap: Topaz, çift kırma miktarı 2,4’ten büyük olan tek mineraldir. Kalsit, kuvars ve feldspat ise çift kırma miktarı 2,4’ten küçüktür.
Soru 19: Aşağıdaki minerallerden hangisinin pleokroizmi, 3’ten fazla renk gösterir?
- Kalsit
- Kuvars
- Topaz
- Feldspat
Cevap: Kalsit, pleokroizmi 3’ten fazla renk gösteren tek mineraldir. Kalsitin pleokroizmi, sarı, kırmızı ve turuncu renklerden oluşur. Kuvars, topaz ve feldspat ise pleokroizm göstermezler veya pleokroizmleri 3’ten az renk gösterir.
Soru 20: Aşağıdaki minerallerden hangisinin optik eksenleri, kristalin eksenleri ile çakışır?
- Kalsit
- Kuvars
- Topaz
- Feldspat
Cevap: Kalsit, optik eksenleri kristalin eksenleri ile çakışan tek mineraldir. Kuvars, topaz ve feldspat ise optik eksenleri kristalin eksenleri ile çakışmamaktadır.
Soru 21: Bir mineralin optik eksenleri nasıl belirlenir?
Cevap: Bir mineralin optik eksenleri, polarizen mikroskop kullanılarak belirlenir. Polarize mikroskop altında, mineralin optik şekilleri incelenerek optik eksenlerin konumu belirlenebilir.
Soru 22: Bir mineralin çift kırma miktarı nasıl belirlenir?
Cevap: Bir mineralin çift kırma miktarı, polarizen mikroskop kullanılarak belirlenir. Polarize mikroskop altında, mineralin girişim renkleri incelenerek çift kırma miktarı belirlenebilir.
Soru 23: Bir mineralin pleokroizmi nasıl belirlenir?
Cevap: Bir mineralin pleokroizmi, polarizen mikroskop kullanılarak belirlenir. Polarize mikroskop altında, mineralin farklı renklerde görülmesi incelenerek pleokroizm belirlenebilir.
Soru 24: Bir mineralin optik özellikleri, nasıl kullanılır?
Cevap: Bir mineralin optik özellikleri, minerallerin kimyasal bileşimini, kristal yapısını ve oluşum koşullarını belirlemek için kullanılabilir. Bu bilgiler, jeolojik haritaların hazırlanması, mineral kaynaklarının araştırılması ve jeolojik oluşumların anlaşılması gibi konularda kullanılır.
Soru 25: Aşağıdaki minerallerden hangisinin optik özellikleri, diğerlerinden farklıdır?
- Kalsit
- Kuvars
- Topaz
- Feldspat
Cevap: Kalsit, diğerlerinden farklı optik özelliklere sahiptir. Kalsit, çift optik eksenli, pleokroik ve optik eksenleri kristalin eksenleri ile çakışma özelliğine sahiptir. Kuvars, tek optik eksenli ve pleokroik olmayan bir mineraldir. Topaz, çift optik eksenli ve pleokroik bir mineraldir, ancak optik eksenleri kristalin eksenleri ile çakışmaz. Feldspat, çift optik eksenli ve pleokroik olmayan bir mineraldir.
Soru 26: Aşağıdaki minerallerin optik özelliklerini karşılaştırınız.
- Kalsit
- Kuvars
- Topaz
- Feldspat
Cevap:
| Mineral | Optik eksen sayısı | Çift kırma miktarı | Pleokroizm |
|---|---|---|---|
| Kalsit | 2 | Yüksek | Yüksek |
| Kuvars | 1 | Düşük | Yok |
| Topaz | 2 | Orta | Düşük |
| Feldspat | 2 | Düşük | Yok |
Kalsit, çift optik eksenli ve yüksek çift kırmaya sahip bir mineraldir. Bu nedenle, polarizen mikroskop altında girişim renkleri gösterir ve pleokroiktir. Kuvars, tek optik eksenli ve düşük çift kırmaya sahip bir mineraldir. Bu nedenle, polarizen mikroskop altında girişim renkleri göstermez ve pleokroik değildir. Topaz, çift optik eksenli ve orta çift kırmaya sahip bir mineraldir.
Bu nedenle, polarizen mikroskop altında girişim renkleri gösterebilir ve pleokroik olabilir. Feldspat, çift optik eksenli ve düşük çift kırmaya sahip bir mineraldir. Bu nedenle, polarizen mikroskop altında girişim renkleri göstermez ve pleokroik değildir.
Soru 27: Aşağıdaki minerallerden hangisi, polarizen mikroskop altında, siyah beyaz bir haç gösterir?
- Kalsit
- Kuvars
- Topaz
- Feldspat
Cevap: Kuvars, polarizen mikroskop altında, siyah beyaz bir haç gösterir. Bu, kuvarsın tek optik eksenli bir mineral olmasından kaynaklanmaktadır. Tek optik eksenli mineraller, polarizen mikroskop altında, iki ışık demeti yerine tek bir ışık demeti gösterir. Bu nedenle, polarizen mikroskop altında, siyah beyaz bir haç görülebilir.
Soru 28: Aşağıdaki minerallerden hangisi, polarizen mikroskop altında, ışığın iki farklı renginde görülür?
- Kalsit
- Kuvars
- Topaz
- Feldspat
Cevap: Kalsit, polarizen mikroskop altında, ışığın iki farklı renginde görülür. Bu, kalsitin çift optik eksenli bir mineral olmasından kaynaklanmaktadır. Çift optik eksenli mineraller, polarizen mikroskop altında, iki ışık demeti gösterir. Bu nedenle, polarizen mikroskop altında, farklı renklerde görülebilirler.
Soru 29: Aşağıdaki minerallerden hangisi, polarizen mikroskop altında, ışığın üç farklı renginde görülür?
- Kalsit
- Kuvars
- Topaz
- Feldspat
Cevap: Kalsit, polarizen mikroskop altında, ışığın üç farklı renginde görülebilir. Bu, kalsitin çift optik eksenli ve yüksek çift kırmaya sahip olmasından kaynaklanmaktadır. Yüksek çift kırma miktarı, kalsitin ışığın daha fazla renklerde görülmesine neden olur.
Soru 30: Aşağıdaki minerallerden hangisi, polarizen mikroskop altında, sönme açısı gösterir?
- Kalsit
- Kuvars
- Topaz
- Feldspat
Cevap: Kalsit, polarizen mikroskop altında, sönme açısı gösterir. Bu, kalsitin çift optik eksenli bir mineral olmasından kaynaklanmaktadır. Çift optik eksenli minerallerde, ışık demetlerinin birbirine paralel olması durumunda, polarizen mikroskop altında, ışık sönebilir. Bu olaya sönme açısı denir.