Metamorfizma Kayaçları Nasıl Bozunmaya Uğratır?

Metamorfik süreçler kayaçlarda yoğunluk artışı, daha büyük kristal büyümeleri, mineral tanelerinin tabakalı ve bantlı doku eklinde yeniden yönlenmeleri, düşük sıcaklık minerallerinin yüksek sıcaklık minerallerine dönüşmesi gibi pek çok değişime yol açarlar. Ek olarak iyonların kayaca katılımı bazıları ekonomik açıdan da önemli olan yeni mineraller oluşturur. O halde, metamorfizma derecesinin, metamorfik kayaçların dokusu (texture) ve mineralojisi (mineral bileşimi) ile kendini açığa vurduğunu söyleyebiliriz.

 

 

Kayaç döngüsü

• Dağ oluşumu ve/veya yükselim;
• tortu taşınması, depolanma  ve diyajenez;
• metamorfizma ve
• magmatik kayaç oluşumu;
• yeniden yükselme vb. olayların tekrarlanması.

 

3 tip plaka sınırı vardır. Uzaklaşan (diverjan), yaklaşan (konverjan) ve transform
plaka sınırları. Bu farklı plaka sınırlarında farklı magmatik ve metamorfik
faaliyetler oluşur ve bunlarda farklı kayaç türlerinin oluşmasına neden olur. Bu
kayaç türlerinin varlığı bize yerkabuğunun yapısı ve bileşimi hakkında (özellikle
ilk birkaç yüz km’deki) önemli bilgiler verir.

 

Batolitler derinliğe bağlı olarak, epizon, mezozon ve katazon plütonları şeklinde 3 gruba ayrılmaktadır.

 

Epizon plütonları, daha küçük kristalli, çevre kayaçlarla uyumsuz (belirgin ve keskin dokanaklı) ve zayıf bir etki zonu göstermektedir. Yaklaşık 10-100 km² yayılımlı, < 15 km derinlik, < 4-5 kbar basınç ve 600-700 °C sıcaklıkta kristallenir.

 

Mezozon plütonları, daha iri kristalli, çevre kayaçlarla kısmen uyumsuz kısmen uyumlu, kontak metamorfizma zonu gelişmiştir. Yaklaşık 100-500 km² yayılımlı, 15-25 km derinlik, 5-8 kbar basınç ve 700-900 °C sıcaklıkta kristallenir.

 

Katazon plütonları, oldukça iri kristalli, çevre kayaçlarla büyük oranda uyumlu, dokanağa paralel akma dokusu ve gnays dokusu gelişmiş olup, migmatit oluşumu gözlenir. Çok daha geniş yayılımlı (1000 km²’ye kadar), >25-30 km derinlik, >8-10 kbar basınç ve >900-1000 °C sıcaklık kristallenir.

Bir önceki yazımız olan Metamorfizma Nerede Gerçekleşir başlıklı makalemizde metamorfizma nasıl oluşur, metamorfizma nerede gerçekleşir ve metamorfizma oluşumu hakkında bilgiler verilmektedir.