Denizkestaneleri, Echinoidea sınıfına ait deniz canlılarıdır. Bu sınıfa ait canlılar, genellikle yuvarlak ve dikenli bir şekle sahiptirler. Denizkestaneleri, deniz tabanlarında, kayalık zeminlerde ve kumluk alanlarda yaşayan omurgasız hayvanlardır.
Denizkestanelerinin (Echinoidea) Özellikleri
Denizkestaneleri, dikenli bir kalkana sahip olan bir gövdeye sahiptirler. Bu dikenler, hayvanın kendini savunmasına ve hareket etmesine yardımcı olur. Ayrıca, denizkestaneleri, kolları olmadan yaşayan bir deniz canlısıdır. Bu nedenle, kalkanın altında bulunan ağız ve sindirim sistemi, hayvanın tüm vücudunu kaplayacak şekilde gelişmiştir.
Denizkestaneleri, genellikle 5 bölmeden oluşan bir simetriye sahiptir. Bu simetri, hayvanın çevresindeki dünyayı algılamasına yardımcı olur. Denizkestanelerinin dış yüzeyi, küçük dikenlerle kaplıdır ve bu dikenler, hayvanın yüzeyde tutunmasına yardımcı olur.
• Kalkerli iskelet plakları birbirleriyle kenetlenmiş, küre şeklinde, ekinodermlerdir (deniz yıldızlarında kalker plaklar kenetlenmemiştir).
• Ağız ve anüs etrafındaki plaklar kitinsidir. İskelet plakları meridiyonal sıralanmıştır.
• Üzerinde iki sıra halinde ayak delikleri taşıyanlara ambulakral plaklar, ambulakral plakların arasında yer alanlara ise interambulakral plaklar denir.
• Aboral bölgede bulunan plaklardan biri, ambulakral sistemde suyun girdiği madrepor (madreporit) plağına dönüşmüştür.
• Diğerlerini, gonadlara ait porlar taşıdıklarından dolayı genital plaklar adı verilir.
• Genital plaklar arasında ve ambulakral plaklar sırasında terminal tentakül (duyu tentaküllleri) taşıyan 5 osel plak (ocellar plak) vardır.
• Oral tarafta, ağzın etrafında sıralanmış 10 küçük kitinsi plak vardır.
• Bu plaklar üzerinde duyu organı görevi yapan tentaküller bulunur.
• Ağız, oral bölgenin ortasında yer alır.
• Ağız etrafında dairesel sıralanmış beş çene ve her çene içerisine gömülü üç köşeli piramit şeklinde interambulakral diş vardır.
• Dişler, kaslarla hareket ettirilebilir.
• Ağız etrafındaki bu yapıya Aristo feneri adı verilir.
Echinoidea Yaşam Alanı ve Dağılımı
Denizkestaneleri, dünya denizlerinde bulunur. Bazı türleri, sığ suları tercih ederken, bazıları derin okyanuslarda yaşarlar. Çoğu tür, kayalık zeminlerde ve kumlu veya çamurlu zeminlerde yaşarlar. Bazı türler, deniz çayırlarının üzerinde de bulunabilirler. Denizkestaneleri, genellikle gruplar halinde yaşarlar ve birbirleriyle iletişim kurarak avlanırlar. Avlarını yakalamak için, uzun ve ince dikenlerini kullanırlar. Bazı türleri, planktonik organizmaları yemek için özel olarak adaptasyon göstermişlerdir.
• Sindirim sistemi olarak mezenterlerle asılı uzun bir barsak vardır.
• Sifon adı verilen ince bir kanal, barsağın alt ve üst tarafını birbirine bağlar.
• Sölom sıvısında, amobosit adı verilen hücrelerle vibratil adı verilen sperma şeklinde hücreler vardır.
• Bu hücrelerin dolaşıma ve boşaltıma yaradığı bilinmektedir.
• Ambulakral sistemin (su-damar sistemi) halka kanalı, aristo fenerinin üst tarafında bulunur.
• Halka kanalın üzerinde Tiedemann cismi adı verilen beş salgı bezi vardır.
• Bu bezlerin, amobosit hücrelerini oluşturdukları sanılmaktadır.
• Halka kanaldan, 5 ambulakral kanal (radial kanal) uzanır. Ambulakral kanallar üzerinde tüp ayaklar (ambulakral ayak) vardır.
• Bunlar, ambulakral plaklardaki porlardan dışarı uzanırlar. Ambulakral ayakların uç kısımları vantuzludur.
• Vantuzlar halka şeklinde kalker bir iskelet ile desteklenmiştir.
• Sinir sistemi olarak, ambulakral halka altında yer alan bir sinir halkası ve bundan ambulakral plaklar sırasında uzanan beş sinir kordonundan oluşur.
• Duyu organları olarak ağzın etrafındaki oral plaklardan uzanan tentaküller ile aboral bölgedeki ocellar plaklardan uzanan terminal (ocellar) tentaküller vardır.
Echinoidea Önemi
Denizkestaneleri (Echinoidea), denizlerin ekosistemleri için önemli bir rol oynarlar. Hem besin kaynağı olarak hem de diğer deniz canlıları için yaşam alanı olarak önemlidirler. Ayrıca, bazı türlerinin, denizkestanelerinden elde edilen kimyasalların farmakolojik etkileri olduğu bilinmektedir. Ancak, insanlar tarafından aşırı avlanma, deniz kirliliği ve iklim değişikliği gibi faktörler nedeniyle, bazı denizkestaneleri türleri tehlike altında kaldı ve korunmaları gerekmektedir.
• İskelet plakların üzerinde bulunan ve sferid adı verilen uzantılar da duyu organıdır.
• Ayrı eşeylidirler. Aboral bölgede kitle halinde 5 tane gonad vardır.
• Gonad kanalları aboral genital bölgedeki plaklardan dışarı açılır.
• Larvaları pluteus tipindedir.
Echinoidea benzersiz özellikliği?
Ekinoidlerin ayırt edici bir özelliği, kemikçiklerin üst üste binmesi (üst üste gelmesi) ve küresel veya diskoidal bir testte kaynaşmasıdır; düzleştirilmiş veya içbükey ağız tarafı alt tabakaya bakar ve çoğu türde aboral tarafı kemerlidir.
Echinoidea’nın soyu tükendi mi?
Echinopsis, Echinoidea sınıfındaki soyu tükenmiş bir deniz kestanesi cinsidir. Bu yavaş hareket eden düşük seviyeli epifaunal otlayıcılar, Kretase’den Paleojen dönemlerine (125.45 – 5.332) kadar yaşadılar.
Deniz kestanelerinin beyni var mı?
Deniz kestanelerinin sinir sistemi nispeten basit bir düzene sahiptir. Gerçek bir beyin olmadan , sinir merkezi, fenerin hemen içinde ağzı çevreleyen büyük bir sinir halkasıdır.
Deniz kestanelerinin duyuları var mı?
Deniz kestaneleri diğer omurgasızlar gibi muhtemelen acı hissedebilir, ancak bunu henüz tam olarak kanıtlamış değiliz. Dikenlerde, pedisellerde, tüp ayaklarda ve ağızlarının çevresinde çok sayıda duyu hücresi bulunur. Bu reseptörler dokunmaya, kimyasallara, su akımlarına ve ışığa duyarlıdır.
Denizkestaneleri (Echinoidea) Türleri
Denizkestaneleri sınıfı, yaklaşık 950 tür içerir. Bu türlerin bazıları, çevresel faktörlere bağlı olarak farklı renklerde ve şekillerde olabilirler. Aşağıda, bazı denizkestaneleri türleri hakkında daha fazla bilgi verilecektir:
- Kırmızı Denizkestanesi (Strongylocentrotus franciscanus): Pasifik Okyanusu’nun batı kıyılarındaki sığ sularında bulunur. Genellikle kırmızı veya mor renklidirler ve uzun, ince dikenleri vardır. Denizkestaneleri sınıfı içerisinde en büyük boyutlu türlerden biridir.
- Denizsalyangozu (Diadema setosum): Tropik ve subtropik suların kayalık zeminlerinde yaşayan bir türdür. Dikenleri oldukça uzun ve keskindir. Renkleri genellikle siyah, mavi veya kahverengidir.
- Yeşil Denizkestanesi (Echinometra viridis): Karayipler ve Atlantik Okyanusu’ndaki sığ suların kayalık zeminlerinde bulunur. Renkleri yeşil veya kahverengi olabilir. Dikenleri kısa ve kalındır.
- Kırmızı-Dikenli Denizkestanesi (Temnopleurus hardwickii): Hint-Pasifik bölgesinde yaşar. Dikenleri sert ve kırmızı renklidir. Genellikle kayalık zeminlerde yaşarlar.
- Mor Denizkestanesi (Paracentrotus lividus): Akdeniz’in kayalık zeminlerinde ve Atlantik kıyılarında yaşayan bir türdür. Renkleri genellikle mor veya kahverengi olabilir. Dikenleri oldukça uzun ve keskindir.
Denizkestaneleri, Echinoidea sınıfına ait omurgasız hayvanlardır. Genellikle yuvarlak ve dikenli bir şekle sahiptirler ve deniz tabanlarında, kayalık zeminlerde ve kumluk alanlarda yaşarlar. Denizkestaneleri, denizlerin ekosistemleri için önemli bir rol oynarlar ve hem besin kaynağı olarak hem de diğer deniz canlıları için yaşam alanı olarak önemlidirler. Ancak, insan aktiviteleri nedeniyle bazı türleri tehlike altındadır ve korunmaları gerekmektedir.