JeoGenc.NET – Jeoloji Mühendisliği Dersleri
Bor mineralleri
Bor minerallerinin sayısı oldukça fazladır. Bor minerallerinin, kimyasal bileşimleri ve
bulundukları yerler Çizelge 1‘de verilmiştir.
Borun kimyasal ve fiziksel özellikleri
Borun atomik yapısı, kimyasal özellikleri ve fiziksel özellikleri sırasıyla Çizelge 2, Çizelge 3 ve Çizelge 4‘de gösterilmiştir.
Borun morfolojisine ve tane büyüklüğüne bağlı olarak kimyasal özellikleri değişir. Amorf bor (mikron boyutunda) kolaylıkla tepkimeye girerken; kristalin bor, kolay kolay tepkimeye girmez. mineral asitleri ile sıcaklığa ve derişimden kaynaklı yavaş veya hızlı tepkimeye girebilir ve tepkime sonucunda borik asit ana ürün olarak oluşabilir.
Çözünürlüğü oldukça düşük olan Bor, bilinen çözücülerin hiçbirinde çözünmemektedir. Kristal bor, kimyasal özelliği bakımından durağan bir yapıya sahiptir. Bor hidroklorik ve hidroflorik asitlerle kaynatıldığında kimyasal bir değişim söz konusu değildir ancak mikro boyuta getirilmiş bor, derişik nitrat asitle yavaşça oksitlenmektedir (Okur, 2008).
Elmastan sonra ametaller içinde elektropozitifliği en yüksek element olan bor, kimyasal özellikleri bakımından; karbon, silisyum, alüminyum gibi elementlere benzemektedir. Elektrik iletkenliği yüksek sıcaklıklarda oldukça iyi olan borun, oda sıcaklığında ise zayıftır.
İyi bir indirgen olan bor elementi; kükürt, karbon ve halojenlerle bileşikler oluşturabilir ve birçok metal ile yüksek sıcaklıkta borürleri oluşturabilmektedir. İndirgeyici özelliği oldukça iyi olan bor elementi, ametal oksitlerin tümünü, metal oksitlerin de büyük bir kısmını elementel hale indirgeyebilmektedir. Bileşikleri çok kararlı olduğundan elementel olarak üretmek güçtür. Elementel bor, 650-1000 °C‘de ergimiş KCl ve KBF4 banyosunda elektroliz yöntemi ile saf kristal halde elde edilebilmektedir.
Borun tutuşma sıcaklığı yüksek olmasına rağmen yanıcı özellik gösterir. Aynı zamanda ortaya çıkan katı maddelerin kolaylıkla uzaklaştırılabilmesi ve çevreyi kirletecek etkisinin olmaması gibi özelliklere sahip olduğundan dolayı katı yakıt hücresi olarak kullanılmaktadır (Okur, 2008; Çalık, 2002).
Bor elementi, toprak ve suda çokça bulunmaktadır. Toprakta yaklaşık olarak 10-80 mg/kg, tuzlu sularda 0,5- 9,6 mg/kg, tatlı sularda ise 0,001-1,5 mg/kg aralığında mevcuttur. Borun oksijen ile bağlanmış bileşikleri yani ticari maden yatakları en çok Türkiye ve ABD‘de mevcuttur (Haliova ve Özmen, 2006; Ediz ve Özday, 2001).
Bir önceki yazımız olan Altın (Au) ve Özellikleri başlıklı makalemizde avrikuprit, birincil altın yataklar ve elektrum hakkında bilgiler verilmektedir.
