Mineral Kristalleri

mineraller, kendini oluşturan atomlarının, halit minerallerindeki gibi düzenli, üç boyutlu bir çatıda dizildiği kristalin katılardır. Boşluktaki gibi ideal koşullar altında mineral kristalleri gelişerek düzlemsel koşullar altında mineral kristalleri gelişerek düzlemsel yüzeyler (kristal yüzleri), keskin köşelere ve düz kenerlara sahip mükemmel kristaller oluşturur.

Bir başka deyişle düzgün geometrik şekilli iyi oluşmuş bir mineral kristali, düzenli bir iç atomik yapının dışa yansımasıdır. Tüm katı maddeler, kristal yapılı değildir, örneğin doğal ve yapay cam, düzenli atom diziliminden yoksundur ve “şekilsiz” anlamına gelen amorf olarak adlandırılır.

Bir önceki paragrafta kristalin ve kristal terimlerini kullandık. Atomların düzenli iç yapıda çatıya sahip olduğu bir katı için Kristalin kullanılırken kristal, düzlemsel yüzeylere (kristal yüzleri), keskin köşelere ve düz kenarlara sahip bir geometrik şekildir. Bu yüzden kristal, kristalin bir yapının dışa vurumudur.

Kristalin katılar olan mineraller her zaman iyi oluşmuş kristaller ortaya çıkarmaz. Kristallerin oluşması, tek tek kristallerin görünmediği ya da kolaylıkla ayırt edildiği birbirine geçen bir bütün oluşturacak tarzda yakın gelişmelerinden kaynaklanır.

Sonuçta mineral kütlelerinin gerçekten kristalin olduğunu nasıl biliyoruz? Mineral kristalleri ya da kristalin kütleler boyunca yayılan X ışını huzmeleri ve ışık, öngörülebilen bri tarzda davranarak düzenli iç yapının kanıtlarını sunar. Belirgin kristalleri olmayan minerallerin gerçekten kristalin olduğunu belirleyebilmenin bir başka şekli minerallerin düz, yakın boşluklu düzlemler boyunca yinelenen kırılma ya da ayrılma özelliği olan dilinmlerdir. Tüm minerallerin dilinim düzlemleri olmasa da bir çoğunun vardır. Böylesi bir düzgünlük ayrılmanın kesinlikle iç yapıyla denetlendiğini gösterir.

1669 yılında Danimarkalı bilim adamı olan Nicolas Steno farklı kuvars örneklerindeki eşdeğer kristal yüzeylerinin kesişim açılarının aynı olduğunu belirledi. O zamandan beri bu yüzeyler arası açıların değişmezliği yasası boyutlarına, şekillerine, yaşlarına ve coğrafi konumlarına bakılmaksızın diğer pek çok minerallerde de kanıtlanmıştır.

Steno, mineral kristallerinin çok küçük, benzer yapı bloklarından yapıldığını ve bu yapı bloklarının diziliminin mineral kristallerinin dış şeklini belirlediğini vurguladı. Kısaca Steno'nun minerallerin dış görünüşünün kristalin iç yapısından kaynaklandığını ortaya atmış ve bu daha sonra kanıtlanmıştır.

Bir önceki yazımız olan Mineraller Nerede ve Nasıl Oluşur? başlıklı makalemizde mineral nasıl oluşur, mineral nerede oluşur ve silikat mineraller hakkında bilgiler verilmektedir.