Maden arama faaliyetleri, yeraltında bulunan ekonomik öneme sahip mineral yataklarının keşfedilmesi ve değerlendirilmesi için yapılan çalışmalardır. Bu faaliyetler, çeşitli aşamalardan oluşur ve her aşamada farklı yöntemler ve teknolojiler kullanılır. Arama ruhsatı süresi sonunda işletme ruhsatı talep edilebilmesi için arama faaliyetlerinde bulunulması zorunludur.
II. Gruplu, III. Grup, IV. Gruplu madenler için arama ruhsatı ve V. Grup madenler için arama sertifikası alınmadan arama faaliyetlerinde bulunulamaz.
Arama faaliyet döneminde ruhsat alanlarında;
- Jeolojik prospeksiyon,
- Topografik ve jeoloji haritaları ile kesit çalışmaları,
- Numune alımı,
- Jeofizik araştırmalar,
- Sondaj, yarma, galeri ve kuyu açma,
- Uzaktan algılama, uydu fotoğrafları ile değişik yöntem ve teknolojiler kullanılarak aramaya yönelik diğer faaliyetler de yapılabilir.
Arama ruhsat süresi sonunda işletme ruhsatı talep edilebilmesi için arama faaliyetlerinde bulunulması zorunludur.
Maden Arama Faaliyet Raporları
Madde 14 – Arama ruhsatı/sertifikası sahipleri, ikinci yılın sonuna kadar en az bir adet Ek Form-5’e uygun olarak hazırlanmış arama faaliyet raporu vermek zorundadır.
Arama faaliyet raporları, yapılan arama faaliyetinin niteliğine göre jeoloji mühendisi, maden mühendisi, jeofizik mühendisi veya mühendislerince hazırlanır. Faaliyet raporları, hazırlayan mühendis veya mühendisler ile ruhsat sahibi veya kanuni vekilince imzalanır. Arama faaliyet raporunda; yapılmış arama çalışmaları, bu çalışmalardan elde edilen bulgular ve bunların sonuçları yer alır. Arama faaliyet raporlarının süresinde verilmemesi halinde teminat irat kaydedilir.
İrada neden olan arama faaliyet raporu istenmez. Ruhsat sahibinin arama ruhsat süresini uzatma talebinde bulunması veya sevk fişi talep etmesi durumunda, arama faaliyet raporu vermesi, işletme ruhsatı talep etmesi durumunda ise madenin rezerv bilgilerini de içeren arama faaliyet raporunu vermesi zorunludur.
IV. Grup madenlerde arama ruhsat süre uzatımı
Madde 15 – IV. Grup ruhsatlar için en geç üçüncü yılın sonuna kadar, süre uzatımı talebi ile birlikte arama faaliyet raporu verilmesi gereklidir.
IV. Grup madenler için arama ruhsat süresi; yapılan arama çalışmalarının işletme talebi için görünür rezervin ortaya çıkarılması için yeterli olmaması, rezerv tespitine yönelik detay çalışmaların devam ettiğinin ve yapılacak yatırımın özelliğine göre; rezervin artırılması,
teknolojik testlerin yapılması, üretilecek madenin pazar araştırması için belli bir süreye daha ihtiyaç duyulmasının faaliyet raporları ile belgelenmesi halinde iki yıl uzatılabilir. Üç yıllık süresi içinde yeterli arama faaliyetlerinde bulunulmayan ruhsatlar iptal edilir.
Maden Arama ruhsatı döneminde üretim
Madde 16 – Arama ruhsatı döneminde teknolojik araştırma, geliştirme, pilot çalışmalar ve pazar araştırmaları yapmak üzere arama faaliyet raporu ile birlikte müracaat eden ruhsat sahibine, Genel Müdürlükçe görünür rezervin %10’una kadar maden üretim ve satış izni verilebilir. Bu fıkraya aykırı üretim ve satış yapan ruhsatlara, Kanunun 10 uncu maddesi gereğince gerçek dışı ve yanıltıcı beyan olarak işlem yapılır.
Arama ruhsatı döneminde üretimin Genel Müdürlükçe uygun bulunan koordinatlar içinde yapılması zorunludur. Aksi taktirde ruhsat sahibi uyarılarak belirlenen koordinatlar dışındaki üretim faaliyetleri gerekli izin alınıncaya kadar durdurulur.
Bu şekilde yapılan üretimlerle ilgili, Ek Form-11‘de verilen işletme faaliyet bilgi formunun, Ek Form-16‘da yer alan satış bilgi formunun ve imalat haritasının, Kanunun 29 uncu maddesi gereği Nisan ayı sonuna kadar verilmesi zorunludur. Yükümlülüğün yerine getirilmemesi halinde teminat irat kaydedilir. Yükümlülük yerine getirilinceye kadar üretim faaliyeti durdurulur.
Maden işletme Faaliyetleri ve İşletme İzinleri
I (b) Grup madenlerin işletme ruhsatı müracaatı
Madde 17 – I (b) Grubu madenlere ilk müracaat harcı yatırılıp Ek Form-1‘de örneği verilen dilekçe ile maden ismi belirtilerek işletme ruhsatı talep edilir. Uygun olan alanlar on beş gün süre ile rezerve edilir. Bu sürede müracaat sahibi, işletme ruhsatı talep harcını ve diğer gerekli belgelerini, bir ay içinde de (Ek Form-6‘ya uygun olarak hazırladığı) işletme projesini Genel Müdürlüğe vermek zorundadır. Aksi taktirde bu alanlar, bu süreleri takip eden ilk iş günü herhangi bir işlem yapılmadan yeni müracaatlara açık hale gelir.
Projenin, yerinde incelenmesi sonucunda uygun bulunan alana, projenin mali ve teknik eksikliklerinin tamamlanmasını takiben işletme ruhsatı ve Kanunun 7 nci maddesi gereği izinlerin alınmasından sonra işletme izni verilir.
II. Grup, III. Gruplar ve IV. Grup işletme ruhsatı için müracaat
Madde 18 – Arama ruhsat süresi sonuna kadar, tespit edilen madenin rezerv bilgilerini de içeren arama faaliyet raporu, faaliyet sonrası işletme alanının çevre ile uyumlu hale getirilmesini de içeren en az bir maden mühendisi tarafından imzalanan (Ek Form-6‘ya uygun olarak hazırlanmış) işletme projesi ve talep harcının eksiksiz ödendiğine dair belge ile müracaatta bulunulması halinde işletme ruhsatı hakkı doğar. İşletme projesinin, ruhsat sahibi veya kanuni vekilince de imzalanması zorunludur.
Arama faaliyeti sonrası görünür, muhtemel ve mümkün rezerv sınırlarının ve büyüklüğünün tespit edilebilmesi için cevherin ortalama tenörü, kalitesi veya madenin cinsine göre cevher damar kalınlıkları, kömür için kalori değeri, mermer için üretim kapasitesi, su ve gazların konsantrasyonu, debisi, kapasitesi belirlenir. İşletme projesinin hazırlanmasında kullanılacak verilerin belirlenebilmesi için gerekli aramaların yapılmış olması ve bu faaliyetlerin rezerv bilgilerini içeren arama faaliyet raporu ile belgelenmesi zorunludur.
Yukarıdaki kriterler göz önünde bulundurularak yapılan incelemeler ve değerlendirmeler sonucunda uygun bulunan projeler için işletme ruhsatı verilir. III. Grup madenlerde, (Ek Form-6’ya uygun) hazırlanmış projede, üretilmesi öngörülen madenler için debi, kapasite ve konsantrasyon esas alınır. Bu Grup madenler; havzanın, gölün veya kaynağın rezervuarının, beslenme alanının tabii dengesini bozmayacak şekilde ruhsatlandırılır.
Arama süresince belirlenen görünür, muhtemel ve mümkün rezerv alanı ile ruhsat alanı içinde bu madenin işletilmesi için gerekli tesislerin bulunduğu alana (Ek Form-8‘deki) işletme ruhsatı, görünür rezerv alanına da Kanunun 7 nci maddesi gereği izinlerin alınmasını takiben (Ek Form-11‘deki) işletme izni verilir. Arama ruhsatının diğer kısımları taksir edilerek ihale edilir.