Magmatik Kayaçlar
Magmatik kayaçlar, Dünya’nın kabuğunda yer alan en yaygın kayaç tiplerinden biridir. Bu kayaçlar, magma olarak adlandırılan sıvı lavların soğuması sonucu oluşur. Magmatik kayaçların çeşitli türleri vardır ve bu türler, mineralojik bileşimi ve kristal boyutu gibi faktörlere bağlı olarak farklı dokulara sahiptir. Bu makalede, magmatik kayaçların doku tanımlaması ve sınıflandırması hakkında detaylı bilgi verilecektir.
Dokularını tanımlamak ve sınıflandırmak için farklı parametreler kullanılmaktadır.
Kristallenme derecesi
1- tamamen kristalli/holokristalin,/Faneritik
2- kısmen veya yarı kristalli/hipokristalin ve
3- camsı/hyalin ya da 2 ve 3 için Afanitik)
Minerallerin şekilleri
1- özşekilli/otomorf-idiyomorf-öhedral,
2- yarı özşekilli/ subotomorf-hipidiyomorf-subhedral,
3- özşekilsiz/ksenemorf-allotriyomorfanhedral)
Mineral biçimleri
1- lata şekilli,
2- levhamsı/yapraksı/ tabular,
3- prizmatik/ sütunsal/kolonsu,
4- iskeletimsi/dentritik/körfez,
5- iğnemsi/,
6- lifsi
7- ışınsal/ radyal,
8- küresel, vs.
Minerallerin boyutları
1- çok iri kristalli/megakristalin (>30mm),
2- iri kristalli/ makrokristalin/fenokristalin (30-10mm),
3- orta kristalli (10-1mm),
4- küçük kristalli/mikrokristalin (1-0.1mm) ve
5- çok küçük kristalli/kriptokristalin (<0.1mm)
Magmatik Kayaçların Tanımı
Magmatik kayaçlar, magma adı verilen erimiş kayalardan oluşan ve yeryüzüne çıkarak soğuyan kayaçlardır. Bu kayaçlar, yeryüzünde en yaygın olarak bulunan kayaç türlerinden biridir ve farklı tipleri vardır. Magmatik kayaçlar, mineralojik bileşimlerine göre granitik, bazaltik ve andezitik kayaçlar gibi farklı sınıflara ayrılır.
Minerallerin birbirine göre olan bağıl büyüklükleri
-
- eş boyutlu taneli/granüler dokular ve
- farklı boyutlu taneli/porfiritik dokular (bunlar ikiye ayrılır:
- Faneritik Porfiritik ve
- Afanitik Porfiritik dokular)
Minerallerin birbirlerine göre olan bulunuş durumları, yani birlikte büyümeleri, birbirini sarmaları gibi. Örneğin: pertitik, mirmekitik ve korana dokuları vs.) Minerallerin birbirlerine göre olan düzenleri, yani belli bir yönde dizilme göstermeleri, gibi. Örneğin trakitik ve flüidal dokular vs.)
Magmatik Kayaçların Dokusu
Magmatik kayaçların dokusu, kristal boyutu, mineral bileşimi ve dokusal özellikleri açısından farklılık gösterir. Kristal boyutları, soğuma hızına bağlıdır. Hızlı soğuma durumunda, kristaller küçük boyutlu ve camımsı bir yapıdadır. Yavaş soğuma durumunda ise kristaller büyük boyutlu ve çıplak gözle görülebilir bir yapıdadır.
Magmatik kayaçların mineral bileşimi, dokusal özelliklerini belirler. Granitik kayaçlar, kuvars, feldispat ve mika minerallerinden oluşur. Andezitik kayaçlar, plajiyoklaz ve amfibol minerallerinden oluşurken, bazaltik kayaçlar, plajiyoklaz ve piroksen minerallerinden oluşur.
Magmatik kayaçların dokusal özellikleri değişkendir. Granitik kayaçlar, büyük boyutlu kristallerden oluşan göz alıcı bir doku sergiler. Andezitik kayaçlar, gri veya yeşilimsi renkte, küçük kristallerden oluşan bir dokuya sahiptir. Bazaltik kayaçlar ise siyah veya koyu renkli, çoğunlukla camımsı bir yapıya sahiptir.
Magmatik Kayaçların Sınıflandırılması
Magmatik kayaçlar, mineralojik bileşimlerine göre sınıflandırılır. Granitik kayaçlar, kalsiyum oksit oranı düşük ve silis oranı yüksek olan magmaların soğuması sonucu oluşur. Bazaltik kayaçlar ise kalsiyum oksit oranı yüksek ve silis oranı düşük olan magmaların soğuması sonucu oluşur. Andezitik kayaçlar ise bu iki kayaç tipinin arasında bir bileşime sahiptir.
Granitik kayaçlar, açık renkli, büyük kristallerden oluşan bir dokuya sahiptir. Bu kayaçlar, genellikle granit olarak adlandırılır ve dünyanın çeşitli bölgelerinde yaygın olarak bulunur. Granitik kayaçlar, mimari ve yapı malzemeleri olarak kullanılır. Bazaltik kayaçlar, koyu renkli ve küçük kristallerden oluşan bir dokuya sahiptir. Bu kayaçlar, dünyanın okyanus tabanındaki kabuğunun büyük bir bölümünü kaplar. Bazaltik kayaçlar, inşaat malzemeleri ve yol yapımında kullanılır.
Andezitik kayaçlar, gri veya yeşilimsi renkte, küçük kristallerden oluşan bir dokuya sahiptir. Bu kayaçlar, çeşitli volkanik alanlarda bulunur ve genellikle inşaat malzemeleri olarak kullanılır. Magmatik kayaçların sınıflandırılması, mineralojik bileşimlerine göre yapıldığından, farklı ülkelerde ve bölgelerde farklı isimler alabilir. Ancak, genel olarak magmatik kayaçlar, mineral bileşimi, kristal boyutu ve dokusal özelliklerine göre sınıflandırılır.