Nikelin (NiAs) Özellikleri
%49,9 Ni, %56,1 As’den oluşur. Hegzagonal Sistemde kristallenir. Rengi açık kırmızı, çizgi rengi kahverengi ve siyahdır. Yoğunluğu 7,6 – 7,8 ayrıca, sertliği 5 – 5,5 iken kırılgan ve elektriği iyi iletir. Soluk Cu kırmızımsı rengi, metalik parlaklıklığı, üzerinde kabuksu görünüşü ile kolay tanınır. Üfleçde kırılgan taneler halinde ergir. Kuvvetli sarımsak kokusu çıkarır. Kapalı cam borudan arsenik aynası şekline geçer. Nitrik asitte çözülürse, çözelti elma yeşili, amonyak ilavesiyle çözelti mavi renk alır. Dimetil glioksili kullanarak pembe renkli çökelek verir.
Türkiye’de Divriği Güneşköy, Gümüşhane Zahara Köyü’nde görülür.
Millerit (NiS) Özellikleri
%67,7 Ni, %35,3 S içerir. Trigonal sistemde kristallenir. Rengi pirinç sarısı, çizgi rengi yeşilimsi siyah. Yoğunluğu 5,2 – 5,6 ve sertliği 3 – 4’dür. Metalik parlaklıkta ve kristal şekilleri c ekseni yönünde uzamış belirli kombinasyon gösteren iğne ve saç şeklindedir. Kırılgan ve lifli bir yapıya sahiptir. Dilinimlenmesi güzeldir ve (0112)’e göre ekseri basınç ikizlenmesi gösterir. Şekilsiz taneler olduğundan mikroskopta incelenmesi gerekir. Işığı yansıtması ile kolaylıkla tanınır.
Kuvvetli anizotroptur. Reflektivitesi yüksektir. Nitrik asit ve kral suyunda çözünür. Dimetil glioksin ile nikel reaksiyonu verir. Magnetik özelliği zayıftır. Lölenjit, molibdenit, galenit, flourit gibi minerallerle görülür. Kömür üzerinde ısıtıldığında parlak levhalar halinde erir.
Hidrotermal yataklarda, bazen de sülfidli yataklarda penlanditten ikincil ürün olarak oluşabilir. Az olmasına karşılık Cu yataklarında rastlanır. Türkiye’de Divriği Soğucak, Güneş yörelerinde, Kangal Yerlice’de, Tokat’da Eskişehir Beypazarı, Kazandağı, Bitlis Baçkar, Guleman Kef Dağı, Oymapınar ve Bolkardağ da, Sulucadere yataklarında ve Akçakısrak’ta millerite rastlanmıştır.
Dünyada en önemli oluşumları Almanya, İtalya ve ABD’de gözlenmiştir.
Kovellin (CuS) Özellikleri
%66,5 Cu, %33,5 S’den ibarettir. Hegzagonal sistemde kristallenir. Küçük ince levhacıklar halinde kristallerine ender rastlanır. Ekseriye açık mavi renkte ince zar kabuklar veya mavimsi siyah görünüşlü kütleler halinde bulunur. Rengi koyu çivit mavisi, çizgi rengi mavimsi siyahtır. Yoğunluğu 4,63 ve sertliği 1 – 1,15 arasındadır. Opak bir mineral olup çok ince levhaları yarı saydam görülür. Taze yüzeyleri kuvvetli metalik parlaklıktadır.
Farklı dalga boylarını farklı şekilde kırar. Dilinim güzeldir. Havada koyu mavi, su ile ısıtıldığında eflatun, ışığı kırma indisi yüksek olan yağlarda kırmızı renkte görülür. Üfleçde kolay ergir ve alevi maviye boyar. Parlak kesitlerde çok güzel anizotropisiyle kolay tanınır. Kalkopirit, kalkosin ve bornitle birlikte bulunur. Sıcak nitrik asitte (HNO3) kükürt çökelerek çözünür. Ekseriye Cu yataklarının ikincil zenginleşme kuşaklarında ilksel minerallerin yüzeylerinde kabuk yataklarının ikincil zenginleşme kuşaklarında ilksel minerallerin yüzeylerinde kabuk şeklinde oluşur. Tek başına bir metal kaynağı sayılmaz.
Türkiye’de Murgul, Kuvarshan, Peronit, Gutonit Arhavi, Rize Çayeli Madenköy, Fol civarında, Arşid Köprübaşı, Bulancak, Ergani Amediköy’de varlığı belirlenmiştir.