Fluorit (CaF2) Özellikleri
Kübik sistemde kristallenir. Rengi, ender olarak renksizdir, saydam olup, çoğunlukla sarı, yeşil, mavi, mor, bazen de koyu mor ve siyaha yakındır. Isıtıldığında rengini kaybetmesi, röntgen ışıkları tutulduğunda renk kazanmasıyla karakteristiktir. Camsı parlaklıkta, saf olmayanların yoğunluğu 3 – 3,2 ayrıca saf olanların ise yoğunluğu 2 olup sertliği 4’dür. Floresans özellik gösterir.
Üfleçde; ufalanır, ışıldar ve kenarlarından biraz ergir (1392 ºC). Tamamen ısıtılırsa F gider ve geriye CaO kalır. NHO2 ve HCl’den etkilenmez. Dilinimi okdaeder yüzeylerinde güzeldir. Derişik sülfürik asitte hidrojenklorür açığa çıkararak çözünür. Esas olarak hidrotermal süreçlerde oluşur. Beraberinde Cu, Pb, Zn mineralleri bulunur. Cevher yataklarının oksidasyon kuşaklarında limonit yumruları üzerinde küçük taneler oluşabilir.
Fluorit magmatik kayaçlarda çoğunlukla granitler ve siyenitler, çoğunlukla hidrotermal olarak geç evre kristalizasyon ürünüdür ve özellikle bazı granitik pegmatitlerde tali mineral olarak oldukça boldur. Kristallenme sıcaklığı 450 – 550 ºC arasındadır.
Fluorit her hangi bir magmatik kütle olmaksızın tipik hidrotermal minerallerle birlikte oluşur. Böylece hidrotermal damarlar barit, sfalerit, galen, kalsit, kalsedon ve kuvars veya kassiterit, turmalin içerebilir. Dolomit ve kireçtalarında hidrotermal olarak oluşabilir. Asidik magmatik kayaçlardan ve hidrotermal damarlardan türemiş mor fluorit taneleri kumtaşlarında bulunabilir.
Metalurjide eritici ve akıtıcı olarak kullanılır. Çelik yapımında, yanar döner cam yapımında, emaye kap yapımında ve hidrofluorik asit eldesinde kullanılır.
Türkiye’de Eskişehir Mihallıçcik Sivrihisar, Yozgat Şefaatlı, Kırşehir Kaman, Sivas Yıldızeli, Kütahya Tavşanlı, Elazığ Keban, Giresun Turhal ve Şebinkarahisar’da görülür.
Dünyada ise İtalya, İsviçre, Brezilya, Norveç, Kanada, Almanya, ABD ve Rusya’da çeşitli bölgelerde bulunur.
Kriyolit (Na3AlF6) Özellikleri
Bileşiminde %12,8 Al, %32,8 Na, %54,4 F bulunur. Monoklinal sistemde kristallenir. 550 ºC’nin üzerinde kübiktir. Rengi; renksiz, sarı, gri, beyaz, siyah olabilir. Yoğunluğu 2,95 ve sertliği 2,5 – 3 dür. Camsı parlaklıktadır. Işığı kırma indisi 1,34 olup kırılgan bir mineraldir. Üfleç testinde tam olarak tanınır ve üfleçde kolay ergir, alevi kırmızımsı sarı renge boyar. Derişik H2SO4 de çözünür. Önemli bir jeolojik termometredir. 560 ºC nin altında saydam olan kristalleri 560 ºC nin üstünde matlaşır. İkizlenmesi (110)’a göre belirgindir. Kapalı cam boruda Fluor reaksiyonu verir.
Alüminyum kaynağı ve seramik için önemli bir hammaddedir.
Dünyada Urallar ve Amerika’da görülür.
Atakamit [Cu2(OH)2CL] Özellikleri
Ortorombik sistemde kristallenir. Koyu yeşil renkli ve çizgi rengi elma yeşilidir. Yoğunluğu 3,76 ve sertliği 3 – 3,5 dir. Camsı veya elmas parlaklığındadır. Tuz asidinde ve amonyak da kolay çözünür. Suda 200 C nin üstünde ancak parçalanır. Kuprit ve malahitle oluşan sekonder bir mineraldir. Y eksenine paralel çizgilenme gösterir. Çubuğumsu kristallerden meydana gelmiş agragatlarına rastlanır. Önemi az olan bir bakır mineralidir.
Dünyada Şili, Bolivya, Avustralya, Meksika, Nambiya, ABD, Rusya, İtalya ve Peru’nun kurak bölgelerinde yaygındır.