Madde 26‘da belirtildiği üzere, işletme izinlerinin alınmasından sonra üretim faaliyetlerinin projeye uygun şekilde yürütülmesi büyük önem taşımaktadır. Bu bölümde, projenin kapsamını, projenin uygulanmasıyla ilgili gereklilikleri ve projeye uygun faaliyette bulunmamanın sonuçlarını detaylı şekilde inceleyeceğiz.
Projeye Uygun Faaliyette Bulunulması
Madde 26 – İşletme izinlerinin alınmasını takiben üretim faaliyetleri, projesine uygun olarak yürütülür. Birlikte işletilmesi zorunlu olan madenler bir proje kapsamında işletilir. Açık işletme ya da yeraltı işletmesine geçişler ile üretim yöntemi ile ilgili değişikliklerin, uygulanmadan önce Genel Müdürlüğe bildirilmesi zorunludur. Aksi taktirde, sahadaki işçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili çalışmalar dışındaki hazırlık, üretim ve üretilmiş malın sevkıyatı ile ilgili faaliyetler, değişikliklere ilişkin verilmesi gereken revize projenin onaylanmasına kadar durdurulur.
III. Grup madenlerin üretilmesinde Genel Müdürlükten izin alınmadan göl ve denizin doğal yüzeyini değiştirecek şekilde havuz, kanal ve sondaj yapılamaz. İzin alınmadan bu faaliyetlerde bulunulduğunun tespiti halinde izinsiz yapılan işlemlerin eski haline getirilmesine kadar faaliyetler durdurulur, teminat irat kaydedilir.
Üretim veya hazırlık çalışmaları sürdürülürken şev açısı, basamak yüksekliği, basamak genişliği, heyelan, göçük, yetersiz havalandırma, alt yapı ve benzeri nedenlerle işçi sağlığı ve iş güvenliğinin tehlikeye düştüğünün tespiti halinde, gerekli önlemlerin alınması ve çalışmaların yapılabilmesi için ruhsat sahibine altı aya kadar süre verilir. Mücbir sebepler dışında bu süre uzatılmaz. Bu süre sonunda projeye uygun faaliyette bulunulmaması veya tehlikeli durumun ortadan kaldırılmaması halinde teminat irat kaydedilerek işletme faaliyeti durdurulur.
Maden İşletmelerinde Projeye Uygun Faaliyetin Önemi
Madencilik, Türkiye ekonomisi için önemli bir sektördür. Bu sektörden elde edilen ürünler, birçok sanayi dalında hammadde olarak kullanılmaktadır. Maden işletmelerinin güvenli ve sürdürülebilir bir şekilde işletilmesi, hem işçi sağlığı ve iş güvenliği hem de çevre koruma açısından büyük önem taşımaktadır.
Bu makalede, maden işletmelerinde projenin önemi ve projeye uygun faaliyet gösterilmemesi halinde ortaya çıkan sonuçlar ele alınacaktır.
Projeye Uygun Faaliyette Bulunulmasının Önemi
Maden işletmelerinin faaliyetlerini projesine uygun şekilde yürütmesi yasal bir zorunluluktur. Proje, işletmenin tüm teknik ve idari işlemlerini kapsayan bir belgedir. Projeye uygun faaliyet gösterilmesi aşağıdaki faydaları sağlar:
- İşçi sağlığı ve iş güvenliğinin sağlanması: Projeye uygun faaliyet gösterilmesi, işyerinde oluşabilecek risklerin önceden belirlenmesini ve gerekli önlemlerin alınmasını sağlar. Bu sayede, iş kazalarının ve meslek hastalıklarının önlenmesi mümkün olur.
- Çevreye zarar verilmesinin önlenmesi: Projeye uygun faaliyet gösterilmesi, çevre kirliliğinin önlenmesine ve doğal kaynakların korunmasına katkıda bulunur.
- Maden sahasının verimli bir şekilde işletilmesi: Projeye uygun faaliyet gösterilmesi, maden sahasının optimum kapasiteyle işletilmesini ve hammaddelerin etkin bir şekilde kullanılmasını sağlar.
İşletme Faaliyeti Belgeleri
Madde 27 – Her yıl Nisan ayı sonuna kadar (Ek Form-11’de belirtilen) işletme faaliyet bilgi formu, (Ek Form-6’da belirtilen) satış bilgi formu ile birlikte aşağıdaki belgeler verilir:
- Geçmiş yıllara ait üretim, bir önceki yıl içinde yapılan üretim ile bir sonraki yıl planlanan üretimleri gösteren imalat haritası ve uygun ölçekli kesitler,
- İşletme sahasında arama yapılmış ise arama faaliyet raporu,
Projede değişiklik varsa;
- İşletme ruhsatı ve işletme iznindeki koordinatlarına göre uygun ölçekle çizilmiş ocak, yarma, kuyu ve galeri gibi faaliyetlerin son durumunu gösterir çizim,
- Kapalı ocaklarda iş güvenliği ve işçi sağlığı ile ilgili havalandırma, su tahliyesi, nakliye vs. gibi hususların en son durumunu gösterir uygun ölçekli çizim,
- Yerüstü bina, tesis, kantar, silo, trafo, yol, vs. gibi son durumu gösterir vaziyet planı,
- Gazlar ile göl, deniz ve kaynak sularına ait işletmeler için her yıl çöktürme, arıtma, üretim havuzları, bina, rezervuar besleme alanı ve havzanın tabii dengesini bozmayacak, kapasitesini aşmayacak işleme tesisleri gibi yerüstü veya var ise yeraltı tesislerinin en son durumunu gösterir uygun ölçekli haritalar.
- Bu madde ile ilgili yükümlülüğün yerine getirilmemesi halinde teminat irat kaydedilir. Yükümlülük yerine getirilinceye kadar faaliyet durdurulur
(Ek fıkra :18/07/2006 – 26232 S.R.G Yön/5.mad) İşletme faaliyetinde bulunulmaması halinde, ruhsat sahibi gerekçesini yazılı olarak Genel Müdürlüğe bildirir. Bu durumda, Kanunun 29 uncu maddesinde belirtilen belgelerden sadece satış bilgi formunun verilmesi yeterlidir.
İşletme Ruhsatı Süresi ve Uzatılması
Madde 28 – I (a) ve V. Grup madenlerin işletme ruhsat süresi en az beş yıldır. Diğer grup madenlerin işletme ruhsat süresi görünür ve muhtemel hale getirilmiş rezerv ve hazırlanmış projesine göre belirlenir. Bu süre 10 yıldan az olamaz.
(Değişik fıkra :18/07/2006 – 26232 S.R.G Yön/6.mad) İşletme ruhsat süresinin uzatılması için ruhsat süresi bitiminden önce talep harcı ile beraber Ek Form-6’ya uygun yeni bir projeyle uzatma talebinde bulunulması gerekmektedir. Ruhsat süresi, maden rezervinin yeterli ve rasyonel bir şekilde işletilmesi için gerekli yatırımların yapılmış ve tesislerin inşa edilmiş olması, projenin uygun bulunması, geçmiş ruhsat döneminde projeye uygun faaliyette bulunulması durumları göz önüne alınarak uzatılabilir.
Uzatma süresi, faaliyetin çevresel etkileri ve yerleşim birimlerinin konumu, geçmiş ruhsat dönemindeki faaliyetler ve üretim durumu, geçici tatilde geçirilen süre, sahadaki mevcut tesisler ile yapılması planlanan ilave tesisler, projesinde öngörülen üretimin özelliği de dikkate alınarak üç yıldan az olmamak üzere uzatılabilir. Toplam işletme ruhsat süresi altmış yılı geçemez. Altmış yıldan sonraki sürenin uzatılmasına Bakanlar Kurulu yetkilidir.
Ruhsat Uzatma Şartları
Ruhsat uzatma talebinin değerlendirilmesinde aşağıdaki kriterler göz önünde bulundurulur:
- Maden rezervinin yeterli ve rasyonel bir şekilde işletilmesi için gerekli yatırımların yapılmış ve tesislerin inşa edilmiş olması
- Projenin uygun bulunması
- Geçmiş ruhsat döneminde projeye uygun faaliyette bulunulmuş olması
İşletme sertifikası süresinin uzatılması
Madde 29 – İşletme sertifikası süresinin bitiminden önce talep harcı ve işletme projesi ile süre uzatımı talebinde bulunulabilir. Yeterli rezervin olması, projenin uygun bulunması ve işletme sertifikası süresince üretim faaliyetinde bulunulmuş olması durumunda sertifika süresi uzatılabilir.
İşletme ruhsat döneminde üretimin arazi yüzeyinden toplanarak yapılması halinde süre uzatımı için işletme projesi yerine arama faaliyet raporu verilmesi yeterlidir.
Mücbir Sebeplerle Geçici Tatil
Madde 30 – Sel baskını, yangın, deprem, grizu patlaması, çökme, heyelan gibi geçerli sebeplerle veya tenörde, jeolojik şartlarda, ülke ve dünya pazarlarındaki gelişme ve değişimler, ulaşım, ulaştırma altyapı durumlarında beklenmeyen değişiklikler olması halinde işletme ruhsat sahalarında faaliyetin geçici tatili için ruhsat sahibince gerekli belgelerle Genel Müdürlüğe müracaat edilir.
Yapılan inceleme sonrası talebin uygun bulunması durumunda müracaat tarihi, geçici tatilin başlama tarihi olarak kabul edilerek bir yıla kadar geçici tatil verilebilir. Geçici tatilin gerekçelerinin devam etmesi durumunda ruhsat sahibinin talebi ile geçici tatil talebi yeniden değerlendirilir.
Geçici tatilin gerekçesinin ortadan kalkmasından itibaren üç ay içinde faaliyete geçilmemesi durumunda ruhsat teminatı irat kaydedilir. Takip eden altı ay içinde de faaliyete geçilmemesi halinde işletme projesinde beyan edilen üretim miktarının %10’u üzerinden Devlet hakkı alınır. Geçici tatil süresi içinde Kanunun 29 uncu maddesindeki belgelerin verilmesi zorunlu değildir.
Mücbir Sebep Nedir?
Maden Kanunu’nun 30. maddesine göre, sel baskını, yangın, deprem, grizu patlaması, çökme, heyelan gibi doğal afetler ve tenörde, jeolojik şartlarda, ülke ve dünya pazarlarındaki gelişme ve değişimler, ulaşım, ulaştırma altyapı durumlarında beklenmeyen değişiklikler mücbir sebep olarak kabul edilir.
Geçici Tatil Süreci Nasıl İşler?
Mücbir sebep nedeniyle geçici tatil için ruhsat sahibinin aşağıdaki belgeleri içeren bir dilekçeyle Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü‘ne (MİGEM) başvurması gerekir:
- Mücbir sebebi gösteren resmi belge veya raporlar
- Geçici tatilin gerekçesini açıklayan bir yazı
- Üretim ve stok durumunu gösteren belgeler
- Çalışanların durumu hakkında bilgi
MİGEM, başvuruyu inceledikten sonra talebin uygunluğunu değerlendirir. Talebin uygun bulunması halinde, müracaat tarihi geçici tatilin başlama tarihi olarak kabul edilir ve bir yıla kadar geçici tatil izni verilebilir.
Ruhsat Alanlarında Değişiklikler
Madde 31 – Talep harcı ile müracaatta bulunulması halinde aynı kenarda en az iki noktası ortak, aynı grup ve safhadaki ruhsatlar birleştirilebilir. Birleştirme sonucunda ortaya çıkan alan, Kanunda belirtilen alan sınırlamasını geçemez. Ancak, aynı kişiye ait mücavir işletme ruhsat alanlarında görünür maden rezervinin bir bütünlük teşkil etmesi halinde yeni bir işletme projesi verilerek birleştirme talebinde bulunulabilir. Uygun bulunan taleplerde alan kısıtlaması aranmaz. Birleştirme sonunda yeni ruhsatın süresi, birleştirilenler arasındaki süresi en az kalan ruhsat süresi kadardır.
Ruhsat alanlarının talebe bağlı olarak değiştirilmesi halinde, ruhsatlardan biri üzerindeki haciz, ipotek, rehin, ihtiyati tedbir gibi hukuki kısıtlamalar ve maddi yükümlülükler ile Kanun hükümlerine göre uygulanmış cezalar, düzenlenen yeni ruhsat üzerinde devam eder. Birleştirilmiş yeni ruhsatın teminatı güncel teminat üzerinden alınır. Birleştirilen ruhsatlardan herhangi birinde ceza nedeniyle teminat artışının olması halinde, bu artış miktarı esas alınarak teminat belirlenir.
Birleştirme sonucunda sahanın teknik nezaretçilerinin sorumlu olacakları faaliyet alanları yeniden belirlenir. Ruhsat küçültme işlemlerinde harç ve teminat alınmaz.