Sondaj işlemi sırasında, bir taraftan delme işlemi devam ederken diğer taraftan da formasyondan kesilen malzemenin silindir boru şeklindeki örnek alıcı (karotiyer) içerisine girmesi sağlanır. Karot örnek alıcı (karotiyer) kullanılan sondaj çalışmalarında kullanılan matkaplara, karot örnek almaya uygun matkap denilmektedir.

Elmaslı Matkap

Elmaslı matkaplar, karotiyerlerin (karot örnek alıcı) ucunda yer alan ve kesme işlemini yapan, yapısında doğal veya yapay elmasların bulunduğu matkaplardır. Elmas, son derece sert bir malzeme olması nedeniyle, beton, kaya ve asfalt gibi sert malzemelerde delme işlemi için idealdir.

Elmaslı Matkapların Yapısı

Elmas Taneleri

Kesme işlemini gerçekleştiren ana bileşendir. Elmas taneleri, doğal veya yapay elmaslardan üretilebilir. Doğal elmaslar daha sert ve dayanıklı olsa da, yapay elmaslar daha ekonomiktir.

Doğal Elmas Taneleri

Sert ve dayanıklıdır.
Uzun ömürlüdür.
Yüksek kesme performansı sunar.

Pahalıdır.

Yapay Elmas Taneleri

Az sert ve dayanıklıdır.
Kısa ömürlüdür.
Düşük kesme performansı sunar.

Ekonomiktir.

Elmas taneleri, farklı boyutlarda ve farklı şekillerde üretilebilir. Tanesinin boyutu, delme işleminin yapılacağı malzemenin sertliğine ve delme hızına göre seçilir. Elmas tanesinin şekli ise, kesme işleminin pürüzsüzlüğünü ve verimliliğini etkiler.

Gövde

Elmas tanelerinin yerleştirildiği gövde, matkabın delme işlemini gerçekleştiren metal kısmıdır. Gövde, genellikle çelik veya tungsten karbürden üretilir.

Çelik Gövde

Ekonomiktir.
Az dayanıklıdır.

Düşük delme hızı sunar.

Tungsten Karbür Gövde

Daha pahalıdır.
Dayanıklıdır.
Yüksek delme hızı sunar.

Gövde, farklı çaplarda ve farklı uzunluklarda üretilebilir. Gövdenin çapı, delme işleminin yapılacağı deliğin boyutuna göre seçilir. Gövdenin uzunluğu ise, delme işleminin yapılacağı derinliğe göre seçilir.

Matris

Elmas tanelerini gövdeye bağlayan metal alaşımdır. Matris, elmas tanelerinin sağlam bir şekilde yerleştirilmesini ve delme işlemi sırasında aşınmamasını sağlar.

Farklı Matris Türleri

Metal matrisler: En yaygın kullanılan matris türüdür. Çelik, tungsten karbür ve kobalt gibi metallerden üretilir.

Seramik matrisler: Daha yüksek sıcaklıklara dayanıklıdır. Metal matrislere göre daha az yaygındır.
Polimer matrisler: Daha ekonomiktir. Metal ve seramik matrislere göre daha az dayanıklıdır.

Matrisin türü, delme işleminin yapılacağı malzemenin sertliğine, delme hızına ve sıcaklığa göre seçilir.

Elmaslı Matkap Çeşitleri

Elmaslı matkaplar, delme işleminin amacına göre iki ana (kırıntı ve karot) gruba ayrılır:

Kırıntı Alma Elmaslı Matkaplar

Duvar, zemin ve tavan gibi yapılarda delik açmak için kullanılır. Bu matkaplarda elmas taneleri, gövdeye segmentler halinde yerleştirilir. Segmentler, delme işlemi sırasında oluşan ısıyı dağıtmaya yardımcı olur ve matkabın ömrünü uzatır.

Kırıntı örnek almaya uygun elmaslı matkaplar

Kırıntı Alma Elmaslı Matkap Türleri

Çekiçli Matkaplar için Kırıntı Alma Elmaslı Matkaplar: Duvar ve betonda delik açmak için kullanılır. SDS-plus ve SDS-max gibi farklı bağlantı sistemlerine sahip olabilir.

Hava Matkapları için Kırıntı Alma Elmaslı Matkaplar: Daha yüksek delme hızı ve gücü gerektiren uygulamalarda kullanılır.
Manyetik Matkaplar için Kırıntı Alma Elmaslı Matkaplar: Metal ve çelik yapılarda delik açmak için kullanılır.

Kırıntı Alma Elmaslı Matkap Seçerken Dikkat Edilmesi Gerekenler

Delinecek Malzemenin Türü: Matkap ucu, delme işleminin yapılacağı malzemeye uygun seçilmelidir.
Delik Çapı: Delinecek deliğin boyutuna göre matkap ucu seçilmelidir.

Bağlantı Sistemi: Matkap ucunun, kullanılacak matkapla uyumlu bir bağlantı sistemine sahip olması gerekir.
Delme Derinliği: Delme işleminin yapılacağı derinliğe göre matkap ucu seçilmelidir.

Karot Alma Elmaslı Matkaplar

Silindirik numuneler (karotlar) almak için kullanılır. Bu matkaplarda elmas taneleri, gövdeye sürekli bir şekilde yerleştirilir. Sürekli elmas kaplama, daha pürüzsüz ve keskin numuneler almayı sağlar.

Karot Alma Elmaslı Matkap Türleri

Duvar ve Beton Karot Alma Elmaslı Matkaplar: Duvar, zemin ve betondan karot numuneleri almak için kullanılır.
Asfalt Karot Alma Elmaslı Matkaplar: Asfalt ve yol kaplamalarından karot numuneleri almak için kullanılır.

Kaya Karot Alma Elmaslı Matkaplar: Kaya ve toprak numuneleri almak için kullanılır.

Karot Alma Elmaslı Matkap Seçerken Dikkat Edilmesi Gerekenler

Delinecek Malzemenin Türü: Matkap ucu, delme işleminin yapılacağı malzemeye uygun seçilmelidir.
Numune Çapı: Alınması istenen numunenin çapına göre matkap seçilmelidir.

Delme Derinliği: Delme işleminin yapılacağı derinliğe göre matkap seçilmelidir.
Soğutma Sistemi: Delme işlemi sırasında oluşan ısıyı kontrol altında tutmak için su soğutma sistemi kullanılmalıdır.

Avantajları

Hızlı ve Verimli Delme: Elmaslı matkaplar, geleneksel matkaplara göre daha hızlı ve verimli delme işlemi gerçekleştirir.
Uzun Ömürlü: Elmas, son derece dayanıklı bir malzeme olduğu için elmaslı matkaplar uzun ömürlüdür.
Hassas Delme: Elmaslı matkaplar, hassas delme işlemi gerçekleştirir ve pürüzsüz delikler açar.

Güvenli Kullanım: Elmaslı matkaplar, geleneksel matkaplara göre daha güvenlidir.

Dezavantajları

Yüksek Maliyet: Elmaslı matkaplar, geleneksel matkaplara göre daha pahalıdır.

Kırılganlık: Elmas taneleri, darbelere karşı kırılgandır.

Kullanım Alanları

İnşaat Sektörü: Duvar, zemin ve tavan delme, karot alma, beton kesme gibi işlemler için kullanılır.

Madencilik Sektörü: Kaya ve toprak delme, numune alma gibi işlemler için kullanılır.
Jeoloji Sektörü: Kaya ve toprak delme, karot alma gibi işlemler için kullanılır.
Tesisat Sektörü: Boru ve kablo kanalları açma gibi işlemler için kullanılır.

Hobi: Dekorasyon ve evde tadilat gibi hobiler için kullanılabilir.

Vidyeli Matkap

Vidyeli matkaplar, kesici yüzeyine tungsten karbür (vidye) taneleri yerleştirilerek imal edilen ve yumuşak formasyonların delinmesi için kullanılan matkaplardır. Karotlu sondaj çalışmalarında yaygın olarak kullanılırlar. Vidyeli matkap, elmaslı matkaplara göre daha ekonomiktir ve uygun formasyonlarda tercih edilirler.

Vidyeli Matkapların Yapısı

Üç ana (gövde, matris ve vidye tanesi) bileşenden oluşur:

Gövde

Vidyeli matkap gövdeleri, genellikle yüksek mukavemetli çelikten üretilir. Gövdenin sağlamlığı, matkabın delme işlemi sırasında oluşan basınca ve titreşime dayanıklı olması için önemlidir. Gövdeler, farklı çaplarda ve uzunluklarda üretilebilir. Gövdenin çapı, delme işleminin yapılacağı deliğin boyutuna göre seçilir. Gövdenin uzunluğu ise, delme işleminin yapılacağı derinliğe göre seçilir.

Matris:

Matris, vidye tanelerini gövdeye bağlayan metal alaşımdır. Matrisin görevi, vidye tanelerini sağlam bir şekilde yerinde tutmak ve delme işlemi sırasında aşınmamasını sağlamaktır. Matrisler, farklı türde metal alaşımlardan üretilebilir. En yaygın kullanılan matris alaşımları şunlardır:

Kobalt bazlı alaşımlar: Yüksek mukavemet ve dayanıklılık sunar.
Nikel bazlı alaşımlar: Daha az aşınma ve daha uzun ömür sağlar.

Bakır bazlı alaşımlar: Daha ekonomiktir.

Vidye Tanesi

Vidye taneleri, tungsten karbürden (WC) üretilen ve kesme işlemini gerçekleştiren ana bileşendir. Tungsten karbür, son derece sert ve dayanıklı bir malzemedir. Taneleri, farklı boyutlarda ve sertliklerde üretilebilir. Vidye tanesinin boyutu, delme işleminin yapılacağı malzemenin sertliğine göre seçilir. Vidye tanesinin sertliği ise, delme işleminin yapılacağı malzemenin aşındırıcılığına göre seçilir.

Vidyeli Matkaplarda Kullanılan Vidye Tanesi Türleri

WC-Co: En yaygın kullanılan vidye tanesi türüdür. Yüksek mukavemet ve dayanıklılık sunar.

WC-Ni: Daha az aşınma ve daha uzun ömür sağlar.
WC-TiC: Daha yüksek sertlik ve aşındırıcılığa karşı direnç sunar.

Avantajları

Ekonomik

Vidyeli matkaplar, elmaslı matkaplara göre daha ucuzdur. Tungsten karbür, elmas kadar pahalı bir malzeme değildir ve vidyeli matkapların üretim süreci de daha basittir. Bu nedenle, vidyeli matkaplar, delme maliyetlerini düşürmek isteyen sondaj firmaları için ideal bir seçenektir.

Hızlı Delme

Vidyeli matkaplar, yumuşak formasyonlarda elmaslı matkaplara göre daha hızlı delme imkanı sunar. Tungsten karbür, elmastan daha keskin bir malzemedir ve yumuşak formasyonları daha kolay kesebilir. Ayrıca, vidyeli matkapların uç kısımlarında daha fazla vidye tanesi bulunan bir bölge bulunur. Bu bölge, delme işleminin başlangıcında daha hızlı ve kolay bir şekilde delme yapılmasını sağlar.

Uzun Ömür

Vidyeli matkaplar, doğru şekilde kullanıldığında uzun ömürlüdür. Tungsten karbür, aşınmaya karşı dayanıklı bir malzemedir ve vidyeli matkapların ömrünü uzatır. Ayrıca, vidyeli matkapların bakımı ve onarımı elmaslı matkaplara göre daha kolaydır. Bu da, vidyeli matkapların ömrünü uzatmaya yardımcı olur.

Kolay Bakım

Vidyeli matkapların bakımı ve onarımı elmaslı matkaplara göre daha kolaydır. Vidye taneleri, gövdeye sinterleme, brazing veya elektroliz gibi yöntemlerle bağlanır. Bu yöntemler, vidye tanelerinin sağlam bir şekilde yerinde tutulmasını ve delme işlemi sırasında aşınmamasını sağlar. Ayrıca, vidyeli matkapların gövdeleri, soğutma sıvısının delme bölgesine ulaşmasını sağlayan kanallara sahip olabilir. Soğutma sıvısı, delme işlemi sırasında oluşan ısıyı kontrol altında tutmaya yardımcı olur ve vidyeli matkapların ömrünü uzatır.

Çevre Dostu

Vidyeli matkaplar, elmaslı matkaplara göre daha az çevre kirliliği oluşturur. Elmas işleme sürecinde, çevreye zarar verebilecek kimyasallar kullanılır. Vidyeli matkapların üretiminde ise bu tür kimyasallar kullanılmaz.

Güvenli

Vidyeli matkaplar, elmaslı matkaplara göre daha güvenlidir. Elmaslı matkaplar, delme işlemi sırasında yüksek frekansta titreşime neden olabilir. Bu titreşimler, kullanıcıya zarar verebilir. Vidyeli matkaplar ise daha az titreşime neden olur ve kullanıcı için daha güvenlidir.

Dezavantajları

Sert Formasyonlarda Kullanılamaz

Vidyeli matkaplar, tungsten karbürün sertliği sınırlı olduğu için sert formasyonlarda delme işlemi için uygun değildir. Sert formasyonlarda delme işlemi için elmaslı matkap kullanılması gerekir. Elmas, tungsten karbürden daha sert bir malzemedir ve sert formasyonları daha kolay kesebilir.

Daha Az Hassas

Vidyeli matkaplar, elmaslı matkaplara göre daha az hassas delme işlemi gerçekleştirir. Tungsten karbür, elmas kadar keskin bir malzemedir ve hassas delme işlemi için uygun değildir. Ayrıca, vidyeli matkapların uç kısımlarında daha fazla vidye tanesi bulunan bir bölge bulunur. Bu bölge, delme işleminin başlangıcında daha hızlı ve kolay bir şekilde delme yapılmasını sağlar. Ancak, bu da delme işleminin daha az hassas olmasına neden olur.

Daha Kısa Ömür

Vidyeli matkaplar, elmaslı matkaplara göre daha kısa ömürlüdür. Tungsten karbür, elmas kadar aşınmaya karşı dayanıklı bir malzemedir. Ancak, delme işlemi sırasında oluşan ısı ve basınç, vidye tanelerinin aşınmasına neden olur. Elmas ise ısıya ve basınca karşı daha dayanıklıdır ve daha uzun ömürlüdür.

Daha Ağır

Vidyeli matkaplar, elmaslı matkaplara göre daha ağırdır. Bu da, delme işlemini daha zor ve yorucu hale getirebilir.

Daha Gürültülü

Vidyeli matkaplar, elmaslı matkaplara göre daha gürültülü çalışır. Bu da, delme işleminin daha rahatsız edici olmasına neden olabilir.

Not: Vidyeli matkaplar, her türlü formasyonda kullanılabilir değildir. Sert formasyonlarda delme işlemi için elmaslı matkap kullanılması gerekir.