Deprem Enerjisinin Diğer Boşalım Şekilleri
Deprem, yer kabuğunun kırılması veya hareket etmesi sonucu oluşan ani, şiddetli sarsıntılardır. Depremler, çok büyük miktarda enerji açığa çıkarır. Bu enerjinin bir kısmı, yer yüzeyinde hissedilen titreşimler şeklinde boşalır. Ancak, deprem enerjisinin boşaldığı diğer şekiller de vardır. Deprem aktivitesi bazen ana şok dışında değişik şekillerde gözlenebilir. Bunlar;
Öncü Şok (Foreshocks)
Ana depremden önce genellikle magnitüdü küçük olan depremler oluşmaktadır. Bunlar günlerce veya haftalarca sürebilmektedir. Aşağıda 17 Ağustos Kocaeli depreminden önce bölgede gözlenen mikro deprem ve öncü şok aktivitesi verilmiştir. Bu aktiviteler izlenerek depremlerin önceden kestirilebilmesi için çalışmalar yapılabilmektedir.
Deprem enerjisinin diğer boşalma şekillerinden biri olan öncü şok (foreshock), büyük bir depremin hemen öncesinde meydana gelen küçük depremlerdir. Öncü şoklar, genellikle ana depremden birkaç gün, hafta veya ay öncesinde meydana gelir. Öncü şoklar, ana depremin hazırlık aşamasında meydana gelir. Bu şoklarda, fay hattı boyunca enerji birikmeye başlar ve bu enerji, ana depremde açığa çıkar.
Öncü şoklar, ana depremin büyüklüğünü ve yerini tahmin etmek için kullanılabilir. Genel olarak, öncü şokların sayısı ve büyüklüğü arttıkça, ana depremin büyüklüğünün de artacağı tahmin edilir. Öncü şoklar, depremlerin önlenmesi için bir yöntem olarak kullanılmaz. Ancak, öncü şoklar, depremlerin ne zaman ve nerede meydana geleceğini tahmin etmek için kullanılabilir. Bu da, deprem riski altındaki bölgelerde yaşayan insanların hazırlıklı olmasını sağlayabilir.
Öncü şokların özellikleri
Öncü şokların bazı özellikleri şunlardır:
- Büyüklükleri, ana depremden daha küçüktür.
- Ana depremden önce meydana gelirler.
- Genellikle ana depremin hazırlık aşamasında meydana gelirler.
- Depremin büyüklüğünü ve yerini tahmin etmek için kullanılabilirler.
Öncü şokların örnekleri
Öncü şokların bazı örnekleri şunlardır:
- 1999 Düzce depremi öncesinde, 1998 yılında bölgede 200’den fazla öncü şok meydana geldi.
- 2011 Van depremi öncesinde, 2010 yılında bölgede 100’den fazla öncü şok meydana geldi.
Türkiye, deprem riski yüksek bir ülkedir. Bu nedenle, depremlere karşı hazırlıklı olmak önemlidir. Öncü şoklar, depremlerin ne zaman ve nerede meydana geleceğini tahmin etmek için kullanılarak, deprem riski altındaki bölgelerde yaşayan insanların hazırlıklı olmasını sağlayabilir.
Artçı Şok (Aftershocks)
Büyük depremlerden sonra genellikle boyutu daha küçük olan depremler meydana gelir. Artçı şoklar günlerce, haftalarca, aylarca ve hatta yıllarca sürebilmektedir. Örneğin magnitüdü 8.6 olan 1952 Kamchatka depreminden sonra bölgedeki artçı şoklar 4 yıl sürmüştür.
Atçı şokların büyüklüğü ve sayısı zaman ile azalırlar. Aşağıda 17 Ağustos 1999 Kocaeli depreminden sonra gözlenen artçı şokların episantr dağılımları verilmiştir. Episantr dağılımların altındaki görselde ise bu depremden sonra gözlenen artçı şokların sayısı zamanın fonksiyonu olarak gösterilmiştir. Şekilden görüleceği üzere artçı şokların sayısı zamana bağlı olarak azalmaktadır.
Yani, ana şoktan sonraki günlerde artçı şok sayısında bir azalma gözlenmektedir. Ayrıca, artçı şokların büyüklükleri de zamana bağlı olarak azalmaktadır. Yani, ana şoktan sonraki günlerde daha küçük boyutlu artçı şoklar oluşmaktadır.
Artçı şoklar, ana depremde oluşan enerjinin bir kısmının boşalmasıyla meydana gelir. Bu şoklarda, fay hattı boyunca kalan enerji açığa çıkar ve bu da yer yüzeyinde titreşimlere neden olur. Artçı şoklar, ana depremin büyüklüğünü ve yerini tahmin etmek için kullanılabilir. Genel olarak, artçı şokların sayısı ve büyüklüğü arttıkça, ana depremin büyüklüğünün de artacağı tahmin edilir.
Artçı şoklar, depremlerin önlenmesi için bir yöntem olarak kullanılmaz. Ancak, artçı şoklar, depremlerin ne zaman ve nerede meydana geleceğini tahmin etmek için kullanılabilir. Bu da, deprem riski altındaki bölgelerde yaşayan insanların hazırlıklı olmasını sağlayabilir.
Artçı şokların özellikleri
Artçı şokların bazı özellikleri şunlardır:
- Büyüklükleri, ana depremden daha küçüktür.
- Ana depremden sonra meydana gelirler.
- Genellikle ana depremde oluşan enerjinin bir kısmının boşalmasıyla meydana gelirler.
- Depremin büyüklüğünü ve yerini tahmin etmek için kullanılabilirler.
Artçı şokların örnekleri
Artçı şokların bazı örnekleri şunlardır:
- 1999 Düzce depremi sonrasında, 1999 yılının sonuna kadar bölgede 10.000’den fazla artçı şok meydana geldi.
- 2011 Van depremi sonrasında, 2012 yılının sonuna kadar bölgede 100.000’den fazla artçı şok meydana geldi.
Türkiye, deprem riski yüksek bir ülkedir. Bu nedenle, depremlere karşı hazırlıklı olmak önemlidir. Artçı şoklar, depremlerin ne zaman ve nerede meydana geleceğini tahmin etmek için kullanılarak, deprem riski altındaki bölgelerde yaşayan insanların hazırlıklı olmasını sağlayabilir.
Deprem Yığılmaları (Swarms)
Sismik enerji açığa çıkışının diğer bir şekli ise, deprem yığılmaları veya diğer bir tanımlama ile deprem fırtınalarıdır. Bu durumda sınırlı bir alanda bir haftadan birkaç aya kadar süren depremler oluşur. Bir deprem yığılması ana depremi belirgin olarak göstermez. Bunlara örnek olarak Norveç – Meloy depremi verilebilir. Bölgede etkinlik Kasım 1978’ de başlamış ve 1979 sonuna kadar sürmüştür. Magnitüdü 3.2’ den küçük yaklaşık on bin deprem oluşmuştur (Kulhanek, 1990).
Deprem yığılmaları, ana bir depremin hazırlık aşaması olarak meydana gelebilir. Bu durumda, deprem yığılmaları, ana depremin büyüklüğünü ve yerini tahmin etmek için kullanılabilir. Deprem yığılmaları, aynı zamanda, fay hattı boyunca enerjinin birikmesi ve boşalmasıyla da meydana gelebilir. Bu durumda, deprem yığılmaları, ana bir depremin meydana gelme olasılığını artırabilir.
Deprem yığılmaları, depremlerin önlenmesi için bir yöntem olarak kullanılmaz. Ancak, deprem yığılmaları, depremlerin ne zaman ve nerede meydana geleceğini tahmin etmek için kullanılabilir. Bu da, deprem riski altındaki bölgelerde yaşayan insanların hazırlıklı olmasını sağlayabilir.
Deprem yığılmalarının özellikleri
Deprem yığılmalarının bazı özellikleri şunlardır:
- Bir bölgede kısa bir süre içinde meydana gelirler.
- Genellikle birkaç gün, hafta veya ay boyunca devam ederler.
- Ana bir depremin hazırlık aşaması olarak meydana gelebilirler.
- Depremlerin önlenmesi için bir yöntem olarak kullanılmazlar.
Deprem yığılmalarının örnekleri
Deprem yığılmalarının bazı örnekleri şunlardır:
- 2019 yılında, Kaliforniya’nın Bay Area bölgesinde bir deprem yığılması meydana geldi. Bu deprem yığılması, 2020 yılında meydana gelen 6.4 büyüklüğündeki depremin hazırlık aşaması olarak değerlendirildi.
- 2022 yılında, Doğu Anadolu Bölgesi’nde bir deprem yığılması meydana geldi. Bu deprem yığılması, bölgedeki deprem riskini artırdığı için takip edilmektedir.
Türkiye, deprem riski yüksek bir ülkedir. Bu nedenle, depremlere karşı hazırlıklı olmak önemlidir. Deprem yığılmaları, depremlerin ne zaman ve nerede meydana geleceğini tahmin etmek için kullanılarak, deprem riski altındaki bölgelerde yaşayan insanların hazırlıklı olmasını sağlayabilir.