Deniz tabanı, abisal düzlükler dışında ki gerçekte bunlar bile girintili çıkıntılı topoğrafya üzerinde yer alır. Özelliksiz bir düzlük şeklinde değildir. Aslında bütün okyanus havzalarında, özellikle Büyük Okyanus‘ta çok sayıda volkanik tepe, denizaltı dağı ve guyo deniz tabanından yükselir. Tümü volkanik kökenlidir ve boyutları birbirinden farlılıklar gösterir.
Denizaltı dağları; deniz tabanından 1 km’den daha fazla yükselir. Eğer üstleri düzleşmiş ise denizaltı dağından ziyade guyo denilir. Guyolar esas olarak deniz düzeyinin üzerine uzanan volkanlardır. Volkanların üzerinde durduğu levha hareketini faylar (sürdürdükçe), bunlar yayılan sırttan uzağa taşınmış ve okyanusal kabuk soğuduğunda da okyanusun daha derinlerine inmişlerdir. Böylece bir zamanlar ada olan guyolar, okyanusun derinliklerine dalarken dalgaların aşındırması ile bugünkü düz tepeli görünümlerini kazanmıştır.
Deniz tabanında denizaltı dağlarından daha küçük muhtemelen aynı şekilde gelişmiş birçok başka volkanik yapı da vardır. Ortalama 250 metre yüksekliği olan abisal tepe adlı bu yapılar, deniz tabanında oldukça yaygındır ve abisal düzlüklerdeki kalın çökellerle örtülüdür.
Okyanus havzalarında yaygın rastlanan diğer yapılar ise çevresindeki deniz tabanından 2 – 3 km kadar yüksekliğe ulaşan uzun, dar sırtlar ve geniş plato benzeri oluşuklardır. Sismik etkinlikten yoksun olduklarından bu yapılara depremsiz sırtlar deniz. Bu sırtların bazısı muhtemelen riftleşme sırasında kıtalardan ayrılmış küçük parçalardır. Atlas Okyanusu‘nun kuzeyindeki Jan Mayen Sırtı, mikrokıtalar (levhacıklar) olarak adlandırılan bu parçalara örnek olarak verilebilir.
Birçok depremsiz sırt sıcak nokta volkanlarının çizgisel dizilimi ile meydana gelir. Bir okyanus sırtında ya da yakınında gelişmekle birlikte, bu şekilde oluşmuş her volkan üzerinde geliştiği levhanın hareketine bağlı olarak yatay düzlemde taşınır. Bu taşınmanın net bir sonucu okyanus sırtından uzaklaşan denizaltı dağları/guyolar serisidir. Atlas Okyanusu‘nun güneyindeki Walvis Sırtı buna en iyi örnektir. Depremsiz sırtlar ayrıca sırtlardan bağımsız olarak sıcak noktalar üzerinde de gelişebilir. Büyük Okyanus‘taki Hawaii – İmparator Denizaltı sıradağları bu şekilde oluşmuştur.
Kaynak: Fiziksel Jeoloji, Yervuyarı’nın Araştırılması, Türkçe Baskı
Yorumlar kapalı, ancak trackbacks Ve pingback'ler açık.