Metal – ametal arası yarı iletken özelliğe sahip olan bor periyodik çizelgede B simgesi ile gösterilir. Bor‘un atam numarası 5, atam ağırlığı ise 10,81 g/mol‘dür.

Bor Özellikleri Nelerdir?

Her ne kadar bor bileşiklerinin binlerce yıldır bilinmese de, elementel bor; bor oksidin potasyum ile ısıtılması sonucunda GayLussac, Louis Jacques Thenard ve Sir Davy tarafından, 1808 yılında keşfedilmiştir. Saf kristal bor, siyah, parlak bir yarı iletkendir; yani elektriği yüksek sıcaklıklarda metal gibi iletir ve düşük sıcaklıklarda neredeyse yalıtkandır. Karborundum gibi bazı aşındırıcıları çizmek yeterince zordur (Mohs ölçeğinde 9.3), ancak aletlerde kullanım için fazla kırılgandır.

Bor; yer kabuğunda en fazla bulunan 51. element olup, doğada serbest halde bulunur. Tahmini olarak 250‘den fazla minerali ve bileşiği bulunmaktadır. Bor minerali metal ve ametal elementlerle yaptığı bileşiklerde farklı nitelikler kazanır bunun için sanayide birçok alanda kullanılmasına olanak verir.

Amorf bir toz halindeki bor elementi koyu kahverenginde, kristal halinin rengi ise, sarımsı kahverengidir. Görünüm ve optik özellikleri bakımından elmasa benzeyen kristalize bor hemen hemen elmasa eşdeğer sertliktedir. Bor elementinin,10B (% 18,8 ) ve 11B (% 81,2) olmak üzere iki doğal izotopu bulunur. Borun radyoaktif izotopları ise, 8B ve 12B‘dir (Okur, 2008; Greenwood ve Earnshaw, 1984; Greenwood, 1975).

Dünyadaki bor rezervi

Dünyada bor rezervinin toplandığı yerler; Güney-Orta Asya Orojenik Kemeri, Mojave Çölü, And Kemeri ve Rusyanın Doğusudur. Çizelge 1‘de bor rezervinin dünyadaki dağılımı gösterilmektedir. Dünyadaki bor rezervine bakıldığında yüzyıllarca kullanıma yetecek kadar bor vardır (BOREN, 2016).

Çizelge 1: Dünya bor rezervi (BOREN, 2016)

Türkiye’de bor

Dünyadaki bor rezervinin yaklaşık olarak %73‘ü Türkiye‘de bulunmaktadır. Ülkemizdeki bu bor rezervleri Eskişehir, Kütahya, Balıkesir, Bursa bölgelerinde yer almaktadır. Türkiye‘de en çok rezervi olan bor mineralleri boraks (Na4B4O2.10H2O) ve Kolemanit (Ca2B6O11.5H2O)2‘tir. Ülkemizde bulunan bu bor minerallerden kolemanit Kütahya, Balıkesir ve Bursa‘da, Tinkal ise Eskişehir‘de bulunmaktadır. Bunların yanı sıra, Balıkesir – Bigadiç‘te üleksit (NaCaB5O9. 8H2O) yatağı bulunmaktadır (Eti Maden, 2018).

Borun kullanım alanları

Çeşitli madencilik yöntemi ile elde edilen bor minareleri fiziksel ve kimyasal süreçlerden geçirilerek kullanıma uygun birçok bor kimyasallarına dönüştürülür. Dünya da bor türevlerinin kullanım alanlarını, % 47 cam (yalıtkan tipi cam elyafı, boroksilat cam), %16 tarım, %15 seramik-frit, % 2 deterjan – temizlik ürünleri olarak sınıflandırmak mümkündür. Geriye kalan %20‘ lik kısım ise elektronik sektörü, astronomi, nükleer sektöründe, polimer malzeme üretimi ve nanomalzeme üretim sektörlerinde kullanılmaktadır.

Türkiye‘de ise, bor türevleri %36 cam, %31 seramik, %9 deterjan, %7 tarım, %4 tutkal ve %14 diğer sektörler olmak üzere kullanım alanlarına sahiptir. Son zamanlarda kaya gazı üretiminde; sondaj kuyusunun yalıtılmış bölümüne pompalanan yüksek basınçlı su ile kuyu çevresinde çatlak oluşturma işlemi olan hidrolik çatlatmadaki sıvı çatlakların basınç düşmesinde kapanma riskini önlemek için kullanılmaktadır (Eti Maden, 2018).

Bor, gıda ve çevrede bulunan bir mineraldir. İnsanlar ilaç olarak bor takviyeleri alırlar. Bor, güçlü kemikler inşa etmek, osteoartriti tedavi etmek, kas inşa etmek ve testosteron seviyelerini artırmak için bir yardımcı olarak ve düşünme becerilerini ve kas koordinasyonunu geliştirmek için kullanılır.

Bor saça iyi gelir mi?

Normal saç büyümesi ve sağlığı için gerekli hayati bir eser mineral olan Bor, kalsiyum, magnezyum ve D vitamini alımını iyileştirir.

Bor insan vücudunda bulunur mu?

Bor, meyvelerde, fasulyelerde ve diğer bitki bazlı gıdalarda en sık bulunan önemli bir elementtir. Bir mikro besin olarak kabul edilir, yani vücudunuzun çalışması için günlük olarak sadece küçük bir miktarına ihtiyacı vardır.

Bor yan etkileri var mı?

Bor, daha yüksek dozlarda alındığında muhtemelen güvensizdir. Günde 20 mg’ın üzerindeki dozlar erkeklerde doğurganlık sorunlarına neden olabilir. Yüksek dozlar da zehirlenmeye neden olabilir. Zehirlenme belirtileri arasında sinirlilik, titreme, halsizlik, baş ağrısı, ishal, kusma ve diğer semptomlar bulunur.