Bazalt Nedir?
Bazalt, magmatik kayaçlar arasında en yaygın olanlarından biridir ve genellikle volkanik alanlarda bulunur. Bazalt, volkanik aktivite sırasında lavların yeryüzüne çıkması sonucu oluşur. Bazalt, dünya yüzeyindeki kabuk katmanının ana bileşenlerinden biridir ve yeryüzünde geniş alanları kaplayan tabakalar halinde mevcuttur.
Bazaltlar başlıca kalsiyum – sodyum feldspattan müteşekkil olup augite denilen bir silikat sınıfını da ihtiva etmektedir. Tali olarak manyetit (Fe3O4) ve ilmenit (FeO. TiO2) gibi demir cevherleri de bulunmaktadır.
Çoğu olivin (MgFe)2 SiO4 ihtiva eder ki bunlar olivin bazaltları olarak bilinir. Daha nadir olarak kuvars, kahverengi mika vs. mineraller ihtiva eden bazaltlar da vardır. Yapı bakımından ince kristallerden kaba kristal kütlelere kadar tiplerde bulunurlar. Genel olarak koyu siyah renkli ufak kristalli camsı kütlelerdir. Yalnız olivin minerali mikroskopsuz (gözle) fark edilebilir.
Bazalt Özellikleri Nelerdir?
Bazalt, sert ve dayanıklı bir kayaçtır. Mohs sertlik cetveline göre 5 ila 7 arasında bir sertliğe sahiptir. Bazaltın sertliği, kayaç içindeki minerallerin çeşidine ve oranına bağlıdır. Bazalt genellikle siyah renkli olmakla birlikte, bazı örneklerinde gri, kahverengi, kırmızımsı kahverengi, sarı veya yeşilimsi bir renk de gözlenebilir.
Bazaltın yoğunluğu genellikle 2.8 g/cm³ civarındadır ve bu, granit gibi diğer magmatik kayaçların yoğunluğundan biraz daha düşüktür. Bazaltın çoğunluğu yavaş soğur ve bu da onun kristal yapısının küçük olduğu anlamına gelir. Bu nedenle, bazaltın dokusu genellikle homojendir ve kaba taneli değildir. Bazalt, volkanik alanlarda bulunan en yaygın magmatik kayaç türlerinden biridir ve dünya yüzeyinde geniş alanları kaplar. Bazaltın yoğunluğu düşüktür ve bu nedenle çok hafiftir. Bazalt ayrıca, dayanıklı ve su geçirmez özellikleri sayesinde inşaat sektöründe kullanılan bir malzemedir.
Bazaltlar bazen soğuma sırasında kütleden aynlan gaz kabarcıklannın yerlerine tekabül eden gözenekler ihtiva ederler. Bunlar sonradan kalsit, agat, ametist ve zeolit gibi minerallerle doldurulmuş bulunabilir. Bazalt lavları volkanlardan çıkarken içerlerindeki gazlar da uçar ve taşın içinde boşluklar husule gelir. Bunlara boşluklu bazalt veya dişi bazalt denir. Bu boşluklar sonra çeşitli mineraller (kalsit, kalseduvan veya zeolit) ile dolar. Bunlara da zeolitli bazalt adı verilir.
Bazalt, yoğun ve sert olduğundan, basınca karşı mukavemeti en çok olan taştır. Granitten daha serttir. Bundan dolayı her yerde inşaat taşı, parke, balast, mıcır yapımı için faydalı olup, Türkiye’de birçok vilayetlerde yapı işlerinde kullanılan yegane taştır. Urfa, Antep, Diyarbakır civarında ve Trakya’da Çorlu dolaylarında bazaltlardan mıcır yapımında istifade edilir. Gevşek ve gevrek olan bazalt tüfleri çok poröz (sünger gibi gözenekli) olur. Bu özelliklerinden dolayı da hafif yapı malzemesi ve 1300 oC’de eritilenler de asitlere dayanıklı gereç yapımında kullanılır.
Bazaltın Kullanım Alanları Nelerdir?
Bazaltın dayanıklı ve su geçirmez özellikleri, inşaat sektöründe kullanılmasını sağlamıştır. Bazalt, kilit taşı, döşeme taşı, bina cephesi kaplaması, bordür taşı, banyo tezgahı, zemin kaplaması ve diğer yapı malzemeleri gibi farklı alanlarda kullanılabilir. Ayrıca, bazalt liflerinin sağladığı özellikler nedeniyle, bazalttaki diğer minerallerden ayrılarak bazalt elyafı üretilebilir.
Bazalt ayrıca, doğal taş heykelciklerin yapımında kullanılan bir malzemedir. Bazalt, işlemesi kolay olan bir taş olmadığından, ustaların heykelleri yaratırken uzun saatler boyunca çalışmaları gerekebilir. Ayrıca, bazaltın ısıya dayanıklı ve yüksek basınca dayanıklı özellikleri, endüstriyel fırınlar ve özellikle dökümhaneler için ideal bir malzeme yapar. Bazalt ayrıca, yol yapımında da kullanılır. Bazalt kırıntıları, asfalt yolların yapımında kullanılan agregaların bir parçası olarak kullanılır. Bazalt kırıntıları ayrıca, çevre dostu doğal yol yapımı projelerinde kullanılan stabilizatörlerin yapımında da kullanılır.
Sonuç olarak, bazaltın dayanıklı ve su geçirmez özellikleri, inşaat sektöründe ve endüstride yaygın olarak kullanılmasını sağlar. Ayrıca, doğal taş heykelciklerin yapımında kullanılan bir malzeme olarak da öne çıkar. Bazaltın kullanımı geniş bir yelpazede olduğundan, dünya genelinde çeşitli kaynaklardan elde edilebilir.
